TBMM Genel Konseyi’nde önümüzdeki günlerde ele alınması beklenen “Dezenformasyon yasası” olarak bilinen Basın Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun teklifine basın örgütleri sansüre yol açacağı kanısıyla karşı çıkıyor. Alanda çalışan gazeteciler de düzenlemenin hem yeni soruşturma ve yargılamalara hem de oto sansüre yol açacağı gerekçesiyle kaygılı.
Sosyal medya ve internet medyasında yapılacak yasal düzenlemeler uzun bir müddettir Türkiye gündemindeydi. Aylardır AKP ve MHP tarafından hazırlıkları sürdürülen yasanın içeriğinin ne olacağına dair iktidardan evvel rahatlatıcı açıklamalar gelse de teklifin Meclis’e sunulmasıyla birlikte telaşlar arttı.
Basın örgütleri ve temsilcilerine nazaran internet medyasındaki çalışanların haklarının korunması ile ilgili birtakım olumlu düzenlemelerin dışında teklif hem basını hem de toplumsal medyayı denetim altına almayı hedefliyor.
Bu ortada teklifin bugün yapılması beklenilen Genel Konsey görüşmeleri gelecek haftaya ertelendi. CHP Küme Başkanvekili Engin Özkoç toplumsal medya hesabından, “Basın Kanunu ile kimi kanunlarda değişiklik öngören kanunun TBMM Genel Heyet görüşmeleri teşebbüslerimiz sonucu üzerinde parti kümelerinin daha fazla müzakere edilebilmesi için bu hafta ertelenmiştir” dedi.
Adalet Kurulu’nda geçtiğimiz hafta kabul edilen teklifin 29. unsuru ile Türk Ceza Kanunu’na bir ek yapılıyor ve “halk ortasında tasa, dehşet yahut panik yaratmak saikiyle, ülkenin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe muhalif bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli formda alenen yayan kimselerin 1 yıldan 3 yıla kadar mahpusla cezalandırılması” isteniyor.
İktidar milletvekilleri hususun savunması olarak bu konuların hepsinin birebir anda geçerli olması durumunda bir cürüm oluşabileceğini ileri sürürken, hukukçular ise birebir görüşte değil. Adalet Bakanlığı ve AKP Meclis kümesinin bu unsura aralıklı baktığı, hatta mahpus cezasını ağır bularak çıkartılmasını istediği kulislere yansıyan bilgiler. Lakin MHP ve Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın bu hususta ısrarlı olduğu belirtiliyor.
Teklifin Adalet Komitesi’ndeki görüşmelerinde Yargıtay ismine görüşü istenen 8. Daire Üyesi Hakim İhsan Baştürk, “Ceza hukuku açısından hatalı ve cezada bellilik ilkesi” prestijiyle “sakıncalı” tespitini yapmıştı. Baştürk, ceza kararındaki “halk ortasında telaş, dehşet yaratmak saikiyle Türkiye’nin iç ve dış güvenliği, kamu sistemi ve genel sıhhati ile ilgili gerçeğe karşıt bir bilgiyi, kamu barışını bozmaya elverişli olacak formda alenen yaymak hata olarak düzenlenmektedir” münasebetini “muğlak” diyerek eleştirmişti.
Ceza hukukçuları da bu hususun maddelerde olması aranan “belirlilik” prensibini çiğnediğini vurguluyor.
Gazetecilerden kalem bırakarak protesto
Gazeteciler de tartışmalı yasa teklifini protesto etmek için bir ortaya geldi.
Basın Kurulu, Çağdaş Gazeteciler Derneği, Diplomasi Muhabirleri Derneği, DİSK Basın-İş Sendikası, Gazeteciler Cemiyeti, İzmir Gazeteciler Cemiyeti, KESK Haber-Sen, Parlamento Muhabirleri Derneği, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Türkiye Gazeteciler Konfederasyonu ve Türkiye Gazeteciler Sendikası’nın davetiyle Ankara Ulus’taki Atatürk Anıtı önünde bir ortaya gelen gazeteciler yasa teklifinin geri çekilmesini talep etti.
Meslek örgütlerinin temsilcileri temsili olarak anıtın önüne kalemlerini bırakırken, öbür yandan bu çeşit düzenlemelerin özgür basını susturamayacağına da dikkat çektiler.
Protesto aksiyonunu aslında TBMM’nin önünde yapmak istediklerini belirten Gazeteciler Cemiyeti Lideri Nazmi Alım, “Bizi Meclis’ten uzaklaştırarak sesimizin çıkmayacağını düşünüyorlar. Basın değil Ulus’a, Fizan’a sürülse sesini duyuracaktır” diye konuştu.
Bilgin tüm örgütler ismine okuduğu açıklamada, yasa teklifinin gazetecilere olumlu adım değil, “sansür” getirdiğini belirterek, “Sanmayın ki bizler dezenformasyonu önemsemiyoruz. Lakin bunun yolu maddedeki üzere mahpus cezasından geçmez. Maddede yazılı basının kapısına kilit vuracak unsurlar var. Anadolu’daki gazeteler kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaklardır” ikazında bulundu.
Bu yasanın temel insan haklarına ve haberleşme özgürlüğüne de muhalif olduğunu söyleyen Alım, “Sadece gazetecilerin özgürlüğünü değil tüm toplumun özgürlüğünü engellemektedir. Bu yasa tüm toplumu yazmaktan, eleştirmekten alı koyacaktır. Toplumsal oto sansürü tüm ülkeye yayacaktır” dedi.
İstanbul’da da dün düzenlenen protestoda bu kanunla “medyada mevcut iktidarı ve iktidar partisini desteklemeyen herkesin” ve toplumsal medya kullanıcılarının gaye alındığına işaret edilmişti.
Yasadaki muğlaklık gazetecileri endişelendiriyor
Peki alanda çalışan, bazen iktidarın sert tenkitlerine yahut yargıda soruşturmalara maruz kalan gazeteciler yasa için ne düşünüyor?
Yasa teklifinden en çok kaygılı olan kesitlerin başında son periyotta çok öne çıkan internet medyasında ya da belirli bir kuruma bağlı olmadan özgür çalışanlar geliyor.
DW Türkçe’ye konuşan foto muhabiri Serdar Özsoy çalışmalarını farklı toplumsal medya mecralarında yayımladığını belirterek, “Kendimce oluşturduğum bu gelir modelini halkın dayanaklarıyla sağlıyorum. Bu yasa çıktıktan sonra muhtaçlık duyulan gerçek haberleri kendi mecralarımdan yayınlayamayacağım tasam var. Beni en çok düşündüren ise yarın nelerle karşılaşacağız da bunu halka duyuramayacağız?” dedi.
Çok izlenen yayınlarını Patreon sistemiyle sürdüren tecrübeli gazeteci Ünsal Ünlü de reaksiyonlu. Ünlü, bu yasanın kabulünün akabinde “keyfi uygulamaların” başlayabileceğini belirterek, şöyle konuştu:
“Başımıza ne geleceğini bilmiyoruz, yalnızca başımıza gelebileceğin en kötüsünü biliyoruz. Benim daima savunduğum şey; gazeteci haber saklamaz, bir haber aldıysanız ve bunu söylüyor ya da yorumluyorsanız, mesela benim yaptığım yayınlar her an durdurulabilir. Durdurulması demek yalnızca bir gazetecinin sesinin kısılması demek değil, bu maddeden hakikat haber alma hakkı ertelenen beşerler da etkilenecek.”
Ankara’nın tecrübeli gazetecilerinden Çiğdem Toker ise bundan sonra yalnızca haberciler için değil birebir vakitte mesela enflasyon datalarını yayımlayan kurumlar/akademisyenler için de riskin artabileceğine dikkat çekiyor. Toker, “Bu yasa yürürlüğe girdikten sonra kaçınılmaz olarak bir oto sansür refleksi başlayabilir. Zira bu husus meçhul kavramlarla dolu. Kamu barışı, kamu güvenliğinin bozulmasına kim nasıl karar verecek, kim tespit erecek?” diye konuştu.
Yargı alanındaki haberleriyle bilinen gazeteci Gökçer Tahincioğlu da bu kanunla ilgili bütün gazetecilerin tıpkı korkuyu taşıdığını belirterek, Marmaris’te devam eden orman yangınları ile ilgili Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın yaptığı kamu tertibi ikazını örnek veriyor. Tahincioğlu “Siz bu çeşit bilgileri verdiğiniz, mesela Orman Bakanlığı’nın verdiği bilgiler dışında bir şey yazdığınız anda bir savcının ‘bizce o denli değil’ diyerek, muğlak bir halde açtığı soyut bir soruşturmayla mahpus cezası alabilirsiniz. Daima bir kılıç basın mensuplarının başının üzerinde olacak” tabirlerini kullandı.
Çok sayıda gazeteci yetiştiren Prof. Dr. Korkmaz Alemdar ise şöyle konuştu:
“Bu yasa gazetecileri çok inançsız bir ortama sokacak. AKP’ye olan itimat esasen sonluydu, bugün artık adalet düzeneğinin da siyasi iktidara nazaran davrandığı bir ortamda güzele gitmeyen her haber gazeteciyi etkileyecek. Sansür, oto sansür ve sonra da şayet yetmezse gazetecileri yargı önüne çıkarmak alışkın olduğumuz bir husus haline gelecek.”
Bu ortada CHP’nin maddeyi TBMM’de kabulü ve Cumhurbaşkanının onayının akabinde Anayasa Mahkemesi’ne taşıması da bekleniyor.
