Rusya’nın Ukrayna tarafından da kullanılan Türk imali Bayraktar TB2 tipi SİHA’ların (Silahlı İnsansız Hava Araçları) ortak üretimine talip olduğuna ait çeşitli haberler yayımlanırken, savunma ve diplomatik etraflarda bu ihtimal gerçekleşebilir görülmüyor ve Moskova’nın mevzuyu gündeme getirmesi daha çok diplomatik bir atılım olarak bedellendiriliyor.
Ukrayna’da büyük popülarite kazanan Bayraktar TB2’ler toplumsal medyada paylaşılan görüntülerle moral kaynağı haline gelirken propaganda savaşının da bir kesimi olmuştu.
Türk basınına bu hafta başı yansıyan haberlerde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, AKP’nin son Merkez Yürütme Heyeti toplantısında Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in kendisine “Bayraktar’ları birlikte üretmeyi önerdiğini” söylediği yazılmıştı.
Bu ortada Erdoğan’ın 5 Ağustos’ta çalışma ziyareti için Soçi’ye yapacağı ziyarette Putin ile görüşmesinde bu bahsin da gündeme gelebileceği yorumları yapılmıştı.
Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov da bu haberlerin sorulması üzerine Putin-Erdoğan görüşmesinde askeri ve teknik iş birliğinin de ele alınacağını belirtmiş, fakat çok fazla detaya girmemişti.
Baykar, Rusya ile ortak üretime nasıl bakıyor?
Şimdi kulislerde merak edilen mevzu Türkiye ile Rusya’nın Ukrayna’da çok tesirli olduğu bilinen taktiksel açıdan değerli SİHA’lar için ortak üretime ve işbirliğine gidip gitmeyeceği.
Ancak Bayraktar’ı üreten Baykar şirketini yakından takip eden ve çizgisini bilen savunma uzmanları bunu pek mümkün görmüyor.
DW Türkçe’nin Baykar’a yakın isimlerden edindiği bilgiye nazaran şirket, kendisini bir silah şirketi olarak değil teknoloji şirketi olarak görüyor ve “SİHA’ları ne kadar çok ülke satın alırsa o kadar güzel, Ukrayna ve Rusya tıpkı anda Bayraktar alsın” üzere bir ticari telaş taşımıyor. Bu nedenle şirketin Rusya ile ortak üretim ve işbirliğine karşı olduğunun altı çiziliyor.
Nitekim Baykar Teknoloji CEO’su Haluk Bayraktar da en son CNN International’a verdiği demeçte “Rusya’ya asla SİHA satmadıklarını ve satmayacaklarını, Ukrayna’nın egemenliğini ve bağımsızlık gayretini desteklediklerini” söylemişti.
Bayraktar, Türkiye ile Ukrayna’nın bilhassa havacılık ve savunma alanında stratejik seviyede münasebetleri bulunduğunu da belirterek, “Ukrayna ile kazan-kazan prensibine dayalı bir ilgi geliştirdik ve bu iki ülkeye de avantajlar sağlıyor. Bu açıdan Ukrayna’yı muhakkak destekliyoruz” diye konuşmuştu.
Rusya neden ortak üretim istiyor?
Peki SİHA’ların Ukrayna savaşındaki ehemmiyeti ne ve Rusya’nın kendisinin SİHA üretecek kapasitesi yok mu?
TurDef Genel Yayın Direktörü Özgür Ekşi, şu anda alanda kullanılan SİHA’ların taktik sonuca tesir eden fakat harbin sonucunu değiştirmekten uzak olan eserler olduğunu söyleyerek, şöyle konuşuyor:
“Ukrayna’ya moral verdiği, Rusya’ya karşı propaganda savaşında yeni cephane sağladığı kesin lakin sonucu değiştirmesini beklemek çok büyük mana yüklemek olur. Sonucu daha büyük değişimler belirleyecek.”
Savunma Sanayi Uzmanı Anıl Şahin’e nazaran Rusya’nın Türk üretimi SİHA’lar ile ilgili rahatsızlığı aslında Ukrayna savaşından önceye dayanıyor. Türk SİHA’larının Suriye, Libya ve Karabağ’da faal olarak kullanıldığını ve bu üç bölgede de önemli sayıda Rus imali askeri ekipmanı imha ettiğini hatırlatan Şahin, Ukrayna savaşındaki durumu ise şöyle aktarıyor:
“Bayraktar TB2 Ukrayna’da da birçok Rus kara ögesini harekatın daha birinci başında imha etti. Akabinde kalkışa hazırlanan helikopter ve seyir halindeki gemi de dahil olmak üzere yüzlerce maksat, Ukrayna’da Bayraktar TB2 SİHA’lar tarafından imha edildi. Rusya’nın temel rahatsızlığı bu. Zira buna mahzur olamıyor.”
Nitekim Ukrayna işgalinin başlamasından birkaç ay evvel Aralık 2021’de Putin Erdoğan ile telefon görüşmesinde SİHA’lardan rahatsızlığını lisana getirmişti.
Şahin, Rusya’nın çeşitli sınıflarda SİHA’ları bulunduğunu fakat kabiliyetlerinin hayli düşük olduğunu belirterek, Rusya’nın pek çok alt sistemi de Fransa ve İsrail’den tedarik ettiğini söylüyor. “Ancak buna karşın Rus imali SİHA’lar, epeyce düşük performans gösteriyor” diyen Şahin, Rus SİHA’larının “mühimmat, data bağı, görüntüleme sistemi ve aviyonik açılardan epeyce kalitesiz bulunduğuna” işaret ediyor.
Öte yandan Ekşi, Rusya’nın yalnız havacılıkta değil uzayda da son derece ileri bir ülke olduğunu anımsatarak, İHA’lar konusunda da birçok çalışması bulunduğunu belirtiyor. Rusya’nın Türk teknolojisine gereksinimi olduğunu düşünmediğini tabir eden Ekşi, “Tartışma yaratmak istemiş olmalılar” diyor.
Baykar, Rusya ile ortak üretimde neden isteksiz?
Savunma uzmanlarına nazaran Rusya çeşitli nedenlerle SİHA’larla ilgili teknoloji transferi konusunda istekli olabilir. Lakin Baykar’ın bu türlü bir transfere sıcak bakmadığı da bilinen bir öge.
Ekşi, Baykar yetkililerinin kuşkuya yer vermeyecek biçimde Ukrayna’nın yanında olduklarını, Rusya’ya ticari gayeyle dahi silah satışına karşı olduklarını söz ettiklerini belirtiyor.
Son olarak Litvanyalıların Ukrayna için Bayraktar TB2 almak üzere düzenledikleri bağış kampanyasında yaklaşık 6 milyon euro toplamasının akabinde Baykar ve Türkiye Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB), 3 adet SİHA’nın bağışlanmasına karar vermişti. Dün de Polonya’daki benzeri bir bağış için toplanan parayı almayan Baykar bir SİHA daha hibe etmeye karar verdi.
Şahin ise Baykar’ın birçok savunma sanayii şirketine kıyasla “silah tüccarı” ideolojisiyle hareket etmeyen bir şirket olduğunu söyleyerek, “Şu ana kadar 20’den fazla ülkeye Bayraktar TB2 SİHA ve Akıncı ve TİHA (Taarruzi İnsanız Hava Aracı) ihraç ettiler. Fakat SİHA yahut TİHA talebi olan birtakım ülkelerin talebi ise geri çevrildi. Tahminen milyonlarca dolar kazanma bahtı vardı lakin etik sebeplerden dolayı bundan vazgeçtiler” yorumu yapıyor.
Diplomasi etraflarındaki hava ne?
Öte yandan Rusya’nın SİHA’lar konusundaki istekliliği diplomasi etraflarında daha çok taktiksel olarak bedellendiriliyor.
DW Türkçe’nin ulaştığı Ukraynalı yetkililer de Baykar’ın bu türlü bir işbirliği içinde olmayacağına inandıklarını belirtiyor. Üst seviye bir Ukraynalı yetkili, “Bu tıp haberleri biz de takip ediyoruz lakin daha çok dedikodu olarak kıymetlendiriyoruz. Rusya’nın Ukrayna-Türkiye bağlarını etkilemeye yönelik bir atılımı olarak da görüyoruz” yorumu yapıyor.
Dışişleri Bakanlığı eski müsteşarlarından Emekli Büyükelçi Faruk Loğoğlu da misal bir görüşte. Loğoğlu, Rusya’nın Türkiye’nin Ukrayna’ya SİHA sağlamasından duyduğu rahatsızlığı pek çok seferler lisana getirdiğini hatırlatarak, “ortak üretim” teklifinin diplomasi lisanındaki mümkün manasını şöyle aktarıyor:
“Bu aslında bir çeşit ‘Ukrayna’ya SİHA verme’ iletisidir. Rusya şayet ortak üretim teklifinde bulunduysa bunu tersten okuduğunuz vakit ‘Bizim SİHA’lara itirazımız var, bu rahatsızlığımızı size daha net iletmiş oluyoruz’ demek istiyorlar.”
Deneyimli diplomat, her ne kadar Ukrayna’nın kendini savunma hakkı bulunsa da ülkeye daima silah yardımı yapılmasının tehlikesine şu sözlerle dikkat çekiyor:
“Evet, Ukrayna’nın bu silahlara muhtaçlığı var. Ancak öteki taraftan savaşı körüklüyor ve uzamasına da neden oluyor. Halbuki yapılması gereken savaşın nasıl sona erdirileceğine baş yormak ve Rusya üstünde yaptırımların ötesinde ve dışında birtakım diplomasi tekniklerinin kullanılması olur.”
Savunma uzmanı Ekşi de “sonucunu esasen herkesin bildiği bir bahsin tartışıldığını” belirterek, “Muhtemelen Rusya buradan alacağı yanıtı ileride bir öteki hususta koz olarak kullanmak hedefiyle bu soruyu sordu” diyor.
