Hiç bir kağıdın yandığını izleyip kendinize “Dünya atmosferinde oksijen olmasaydı bu mümkün olabilir miydi?” diye sordunuz mu?
Ya da tahminen de, “Komşu gezegenimizin oksijeni tükenmiş atmosferinde ateş yakmak mümkün olmayacağına nazaran, beşerler Mars’ta nasıl yaşamayı planlıyor?” diye düşündünüz mü?
Kendinize bunun üzere bir soru sorduysanız, o vakit gerçek içeriğe bakıyorsunuz, zira bu yaygın sorunun gerisindeki detaylara daha yakından bakacağız.
Ateş nedir
Bir kamp ateşinin yanında oturup yanan ateşe bakarken, ateşin tabiatı üzerine baş yormuş olabilirsiniz. Ateş neden bu kadar cazibeli? Bu alevler neyden yapılmıştır ve neden farklı renkleri vardır?…
Ateş, gezegendeki öteki tüm varlıklar üzere kimyasal bir bileşime ve münasebetiyle kimyasal bir formüle sahip midir?
Umarım bu çok hayal kırıklığı yaratmaz, ancak yangının kendisinin eşsiz bir kimyasal formülü yoktur . Ateş, yaygın olarak yanma olarak bilinen kimyasal tepkinin sonucundan diğer bir şey değildir.
Oksijenin ateş için önemi
Yangının iki ana bileşeni yakıt ve oksitleyici husustur. Yakıt, elektron kaybeden yahut oksijen atomlarını kabul eden bir unsurdur, oksitleyici ise bu oksijen atomlarını sağlayan yahut elektronları kabul eden bir gereçtir.
Elektronları oksitleyici faktörden yakıta aktarma süreci, temel olarak yanmayı oluşturan oksidasyon olarak bilinir.
En yaygın oksitleyici faktörlerden biri, öncelikle gezegendeki izafi bolluğu ve en dış kabuğundaki iki pahalık elektronu nedeniyle oksijendir.
Ancak oksijen, etraftaki tek oksitleyici faktör değildir. Alevler, yangının görünen kısmıdır ve temel olarak karbondioksit, su buharı, oksijen, azot ve uçucu kül üzere gazlardan oluşur.
Bir ateşin rengi, neyin yakıldığıyla ilgili birçok bilgi sağlayabilir. Farklı elementlerin yanması sonucu oluşan ışık, farklı dalga uzunluklarında ortaya çıkar ve bu nedenle gözümüze farklı renkler olarak görünür. Analitik bir kimyager, alevlerinin renginden bir bileşiği kolay kolay tespit edebilir.
Ateş için oksijen koşul mı
Daha evvel de söylediğimiz üzere; oksijen, yanma tepkisinde oksitleyici rolü oynar, fakat bu rolü kopyalayabilen rastgele bir kimyasal cins de oksijenin yaptığını yapabilir.
Örneğin, flor ve klor harika oksitleyicilerdir. Karbon triklorür üzere reaktif metal olmayanları içeren bileşikler, oksijen yokluğunda metalleri yakabilir.
Floropolimerler, örneğin magnezyum/Teflon/Viton, metalik yakıtların oksitleyicisi olarak flor sağlamak için kullanılmaktadır.
Brom ve iyot üzere öbür halojenler de oksitleyici unsurlar olarak fonksiyon görebilir, lakin büyük boyutları nedeniyle daha az etkilidirler.
Oksijen, bolluğu ve verimliliği nedeniyle ateşin yanması da dahil olmak üzere birçok süreç için Dünya gezegeninde birincil değere sahip olmaya devam ediyor.
Son 1 milyon yıldır, atmosferik oksijen düzeyleri düşüyor, fakat neyse ki, Dünya’daki hayat için değerli rastgele bir sorunu tetikleyecek kadar değil.
