Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, Brezilya’dan söküm için Aliağa’ya gitmek üzere yola çıkan lakin tonlarca asbest barındırdığı için aylardır Türkiye’deki etraf örgütlerinin yansısına neden olan gemiyle ilgili yazılı açıklama yaptı.
Bakan Kurum, “NAE Sao Paulo” isimli eski askeri uçak gemisiyle ilgili olarak Brezilya Federal Bölge Mahkemesi’nin ihtiyati önlem kararı alması üzerine bu gemideki asbest dâhil tehlikeli unsurlara ait yeni bir Tehlikeli Husus Envanter Raporu talep ettiklerini fakat bu dokümanın Bakanlığa gönderilmediğini söyledi.
Bunun üzerine geminin Sök Denizcilik tarafından sökümü için 30 Mayıs’ta vermiş oldukları kurallı onayı iptal etme kararı aldıklarını belirten Kurum, “Bu karar doğrultusunda geminin Türk karasularına girmesine müsaade verilmeyecektir” dedi.
Belçika merkezli memleketler arası sivil toplum kuruluşu NGO Shipbreaking Platform’un edindiği bilgiye nazaran, Türkiye tarafından 9 Ağustos’ta Brezilya Etraf Bakanlığına bağlı Etraf ve Yenilenebilir Doğal Kaynaklar Enstitüsü’ne iletilen mektupta “Yüksek Mahkeme’nin ihtiyati önlem kararı, basında yer alan haberler ve Bakanlığımıza yapılan tehlikeli husus ihbarları sonucunda kelam konusu eski deniz aracı için ülkemize gelmeden evvel Brezilya karasularındayken yeni bir Tehlikeli Unsur Envanteri hazırlanması gerektiği ortaya çıkmıştır” denilmişti.
Asbest dahil etraf ve insan sıhhatine ziyanlı birçok tehlikeli toksik atık barındıran gemi, 4 Ağustos’ta Rio’dan yola çıktıktan sonra alınan ihtiyati önlem kararına karşın Brezilya’ya dönmemişti. Geminin 9 Eylül’de İzmir’in Aliağa ilçesine ulaşması bekleniyordu.
Sadece yüzde 12’si incelendi
Geminin tehlikeli unsurlar envanterini hazırlayan Norveçli Grieg Green firması, kontrol sırasında Sök Denizcilik’in birtakım kısımları kilitli tuttuğunu ve Sao Paulo’nun yalnızca yüzde 12’sine erişebildiklerini açıklamıştı. Geminin denetlenmeyen kısmında hangi tehlikeli toksik kimyasalın ne oranda bulunduğu bilinmiyor. Mevcut rapora nazaran, geminin incelenen yüzde 12’lik kısmında dokuz ton asbestin yanı sıra 473 ton kurşun, 173 ton da hem kurşun hem kadminyum içeren tehlikeli husus bulunuyor.
Türkiye’deki AB onaylı tersanelerden biri olan Sök Denizcilik, Sao Paulo’yu Tehlikeli Husus Envanter Raporu’nu görmeden satın almıştı.
İhalesi bu rapor olmadan yapılan Sao Paulo’nun satışı Türkiye’nin de taraf olduğu Basel Sözleşmesi’ne muhalif bulunurken, geminin yola çıkarılması da yeniden birebir kontrata nazaran yasa dışı trafik niteliğinde.
DW Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sıhhati Kolu Üyesi Dr. Ahmet Soysal, “Basel Konvansiyonu’nun 9’uncu hususu çok açık ve nettir. Tehlikeli atık taşıyan her türlü trafik ülkelere bildirilmelidir ve güzergâh üzerindeki ülkelerden geçiş müsaadesi almalıdır. Şu anda rastgele bir geçiş müsaadesi olmadığını biliyoruz” demişti. Soysal, Basel Mukavelesi’nin yanı sıra Barselona Mukavelesi ve 1996’da imzalanan İzmir Protokolü’ne nazaran de taraf ülkelerin tehlikeli atık trafiğine müsaade vermemesi gerektiğini belirtmişti.
DW Türkçe’ye konuşan Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) gönüllüsü ve akademisyen Aslı Odman ise “Sao Paulo, sırf yüzde 12’sine denk gelen tehlikeli husus envanterine nazaran bile 700 tona yakın kurşun ve kadmiyum boya içeriyor. Bunların kazınmayacağını, çalışanlar tarafından kesilerek çıkartılacağını ve civardaki hurda fabrikalarına getirileceğini biliyoruz. Asbest ile ilgili de açıklanmamış çok önemli problemler var. Şayet ikiz gemisinde en az 760 ton asbest bertaraf edildiyse bunun evraklarının Brezilya donanması tarafından sağlanması gerekiyordu. Bu yapılmadı” demişti.
TTB ve HDP mektup yazmıştı
Türk Tabipleri Birliği, 11 Ağustos’ta, geminin geçeceği güzergâh üzerindeki ülkelerin tabip odalarına bir bilgilendirme mektubu yazmıştı. Mektupta, São Paulo gemisi konusunda odaların bulundukları ülkelerin hükümetlerini uyarması ve kamuoyunu bilgilendirmeleri talep edilmişti. Halkların Demokratik Partisi (HDP) de 24 Ağustos’ta ortalarında Avrupa Kurulu ve Avrupa Parlamentosu üyeleri, siyasi partiler, etraf örgütleri ve büyükelçiliklerin de olduğu çok sayıda kurum, örgüt ve şahsa bir mektup yollayarak Sao Paulo’nun durdurulması için acil harekete geçme davetinde bulunmuştu.
Fransız donanması tarafından 2000 yılında Brezilya’ya satılan ve 2017’de ıskartaya çıkarılan ülkenin en büyük savaş gemisi Sao Paulo, Nisan 2021’de sonuçlanan ihaleyle 1,85 milyon dolara satmıştı. Gemiyi Rio de Janeiro merkezli bir şirket olan Cormack Marítima aracılığıyla Aliağa’dan Sök Denizcilik isimli firma almıştı.
DW/PÜ,CÖ,JD
