Başarılı romanlarıyla dünyada en çok tanınan ve büyük itibara sahip Nobel Edebiyat Ödülü nü kazanmış Esat Travesti yegâne müellifimiz Orhan Pamuk un her ne kadar aktüel siyasi gelişmelere ve ülkemizi ilgilendiren tarihi olaylara ait görüşleri tartışma yaratsa da onun dünya ve Türk edebiyatındaki ehemmiyeti ve prestiji yadsınamaz Kızılay Travesti
Orhan Pamuk Yeni Hayat isimli romanından evvel öteki eserler yayımlasa da o güne kadar açık orta en çok satılan ve büyük dalgalanma yaratan yapıtı Yeni Hayat romanı olmuştur
1994 yılında izmir Travesti yayımlanan roman yalnızca birkaç ayda yüz bini aşarak hayli yüksek satış sayılarına ulaşabilmiştir Hasebiyle bu yapıtın çıkış tarihi prestijiyle bir bestseller olduğunu söylemek gerekir
Ne var ki romanın yüksek satış Alsancak Travesti sayıları ile okurlardan ve eleştirmenlerden gelen yansılar tam bir tezat teşkil eder Roman çok satmasına karşın okurların değerli bir kısmı yapıtı anlaşılmaz bulmuş hatta pek çokları kitabı okumayı başaramayıp yarım Bornova Travesti bırakmıştır
Eleştirmenler de Pamuk un anlatımını muğlak ve gizemli bulurlar anlaşılması güç bir anlatımın ve epeyce karmaşık bir kurgunun olduğundan kelam ederler
Zaman geçtikçe az okunmaya başlandı
Nişantaşı nda büyümüş burjuva kökenli bir ailenin çocuğu olan Orhan Pamuk tan daha realist bir anlatımla toplumsal içerikli bir roman yazmasını bekleyen kimi Marksist eleştirmenlerse yapıta çok daha sert ve keskin tenkitler yöneltirler
Yeni Hayat ın birinci yıllarında yakaladığı yüksek satış oranları sonraki yıllarda gittikçe düşer ve Orhan Pamuk un başka başarılı ve anlaşılması nispeten daha kolay romanlarının yayımlanışıyla birlikte Yeni Hayat artık Orhan Pamuk un en az satan romanlarından birine dönüşür
Romanın yayımlanma sürecine satış sayılarına eleştirmenlerden ve okurlardan gelen reaksiyonlara ait üstte yer alan açıklamayı yapmayı bir mecburilik saydım zira bu romanı şimdi okumadıysanız muhtemelen siz de kitabı elinize alıp okurken anlamakta zorlanacaksınız
Kitabı bitirdiğinizde pek çok şeyi anlayamadığınız hissiyatına kapılacak hattâ tahminen romanı şimdi birinci sayfalarında terk edip bir kenara kaldıracaksınız Lakin bilmelisiniz ki Orhan Pamuk un Yeni Hayat romanı hem Türk edebiyatının hem de Orhan Pamuk un en yeterli kitaplarından biridir
Sayfa 247
Bir kitap okudum bütün hayatım değişti
Öte yandan okurları haklı çıkaracak ölçüde okunması sıkıntı bir metindir Eser klasik ve modernist romanlardan kullandığı postmodernist sistemlerle ayrılır ve bu tarafıyla bu üslup bir romanla birinci sefer karşılaşan okuru şaşırtır ve zorlar Yalnız Türk edebiyatında değil tıpkı vakitte dünya edebiyatında da meşhur olmuş o giriş cümlesiyle başlar
Bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti
Romanın bir evvelki sayfasında ise Pamuk un Novalis ten yaptığı alıntı romanın hem başlangıç cümlesi hem de romanın temel izleği açısından büyük bir mana taşır Aynı masalları dinlemelerine karşın ötekiler hiç bu türlü bir şey yaşamadılar ”
Kitapla gelen yeni hayat
Ana karakter Osman bir gün bir kitap okur ve o kitaptan yüzüne vuran ışık ona orijinal bir hayatı muştular Osman a düşen artık o yeni hayatı ve o hayatın Melek ini aramak onların peşine düşmektir Osman ın Melek i Taşkışla da tanıştığı Canan dır otobüslerde Melek le yapacağı aylar süren yolculuklarsa yeni hayata kavuşmanın onu Anadolu nun dört bir yanında aramanın uzun bir gayretidir
Yani bir kitabı okuyup her şeyi tamamen değiştirmeye çalışmak maşukun peşinde yeni bir hayatı yeni seyahatlerle aramak tasavvufi bir taraf da içerir Pamuk un poetikasında ve ilgili yapıtında tasavvufi öğelere kelamlara ve şiirlere vakit zaman rastlarız
Romanın 68 sayfasında Canan ı uyurken seyreden Osman şöyle söyler
Hiçbir derste öğrenmedim hiçbir kitapta okumadım hiçbir sinemada görmedim ah ne kadar da hoşmuş aşıkın maşukun uyuyuşunu doya doya seyretmesi ey melek
Tasavvufi ögeler
Yolculuk tasavvufta epey kıymetli bir kavramdır Makus ahlâktan âlâ ahlâka yanlışsız gidiş ve Allah a gitmeyi ona ulaşmayı söz eder Bu tarafıyla tasavvufi öğeler bir çeşit Pamukvari bir alegoriyle lisana getirilir Kuşkusuz Yeni Hayat a ait tasavvufi yorumu genişletmek mümkün lakin yapıtı salt tasavvuf üzerinden kıymetlendirmek de hudutlu bir okumaya yol açacaktır
Diğer bir yandan yapıtı tasavvufi tarafını bir kenara bırakarak yapıtın ana temasını Osman ın âşık olduğu bayanın peşinden gitmesi yeni bir hayat araması lakin ne aşka ulaşabilmesi ne de düşlediği hayata kavuşabilmesi olarak okumak da mümkündür
Eserin zorluğu da temelinde tam olarak buradadır çünkü ezoterik ve tasavvufi olanla zahirî ve dünyevî olanın gerçek ile gerçeküstünün iç içe geçtiği bir romandır Yeni Hayat Bu bakımdan roman çok geniş ve varlıklı bir mana dünyasına sahiptir
Yeni Hayat ı birebir vakitte çağdaşlaşan Batılılaşan Türkiye nin bir panoraması olarak da okumak mümkündür Osman ın yaşadığı semt Erenköy okul hayatının ve gündelik hayatının geçtiği yerler ise Beşiktaş Beyoğlu ve Nişantaşı dır
Yolculuk en çağdaş kentin en Batılı uçlarından daha az çağdaşa Anadolu ya doğrudur Batılılaşan ve global sermayeye kapılarını açan Türkiye nin kendi ulusal ve öz kıymetlerinin nasıl dönüşüme uğradığını yerli firmaların imal ettiği eserlerin Yeni Hayat karamelası gibi nasıl Batı menşeili olanlarla yer değiştirdiğini Osman ın Anadolu seyahati boyunca okuruz
Memleketten insan manzaraları
Öte yandan romanın yazıldığı 90 lı yıllar siyasi cinayetlerin siyasi kamplaşmanın eli kanlı terör örgütü PKK nın ortaya çıkışının ve Doğu daki köylerin boşaltılmasının yaşandığı yıllardır ve Osman ın seyahatinde farklı tiplerin sesiyle ya da direkt Osman ın tecrübeleriyle memleketin bu cinsten insan görüntülerine da rastlarız
Hülasa Yeni Hayat Orhan Pamuk un en hoş lakin okunması en güç romanlarından biri
Üzerine yapılan incelemelerle tekrar tekrar okundukça çok daha fazla anlaşılabilecek ve her seferinde bir kâşif üzere orijinal manaları imgeleri alegorileri yakalamak üzere peşinden koşturabilecek kadar ehil bir kitap
