Borsa İstanbul son günlerde sert düşüşlere sahne oluyor. Geçen haftayı yüzde 9 ekside kapatan borsada çöküş dün de devam ederken endeksin yüzde 5,3 daha düşmesiyle devre kesiciler bir kere daha çalıştı.
Peki bu düşüş neden kaynaklandı, küçük yatırımcı neler yapmalı?
DW Türkçe’ye konuşan piyasa uzmanları, borsadaki düşüşte çabucak öncesinde gerçekleşen spekülatif yükselişin tesirli olduğunu belirtirken küçük yatırımcıları koruyacak yeni düzenlemelere gereksinim olduğu konusunda uyarıyor.
Son bir buçuk aydır banka paylarında yapılan vadeli süreçlerle borsa yüzde 59 yükselmiş, eylülden itibaren başta kamu bankaları, birçok bankanın payları tavan olmuştu.
Bu süreç geçen hafta bilakis döndü ve Borsa İstanbul dün dahil son bir haftada yüzde 14’ün üzerinde düştü. Endeks 2 Eylül’den beri en düşük düzeye ulaştı.
“Saadet zinciri üslubu işleyiş”
Noorcm Menkul Kıymetler A.Ş Araştırma Ünite Müdürü İstek Toktay, son periyotta görülen çoka kaçmış hareketin karşı hareketinin yaşandığını belirtiyor. Toktay, “Tabii son süreçte pay senedi piyasasına giren paranın sağlıklı bir formda oluşmuş bir para olmayışı ve daha çok kredili süreçlerle Vadeli Süreçler Piyasası ve spot piyasa ortasında oluşan bir saadet zinciri denebilecek bir işleyiş ile gerçekleştirilmiş olması şu günlerde yaşadığımız sert satışların sebebi olarak görünüyor” diyor.
Borsa İstanbul bünyesindeki Vadeli Süreçler ve Opsiyon Piyasası’nda borsa tarafından belirlenmiş bir teminat yatırılarak vadeli süreç mukavelesi bulunan bir pay senedinin yükseleceği yahut düşeceğine dair durum alınıyor. Yüzde 10 teminat yatırılması durumunda pay senedinin fiyatı spot piyasada yüzde 1 arttığında VİOP’ta kar yüzde 10 oluyor. Bu karı sağlayan yatırımcılar aldıkları teminat meblağını tıpkı paya yatırdığında ise spot piyasada payın fiyatı daha da yükseliyor. Sistem bu halde yükselişi besliyor.
İşlemler durduruldu
Vadeli süreç hacimlerinde büyük dalgalanmaların yaşandığı Borsa İstanbul’un düşmesinde de yeniden vadeli piyasada bir müddettir üst gelen banka payları öne çıktı. Dünkü sert düşüşün akabinde borsada süreçler durduruldu.
Borsa İstanbul’un, Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi’nin devreye girmesine ait yaptığı açıklamada, Hisse Piyasası’ndaki tüm süreç sıralarında, VİOP’taki hisse ve hisse endekslerine dayalı mukavelelerde ve Borçlanma Araçları Piyasası Hisse Senedi Repo Pazarı’nda süreçlerin süreksiz olarak durdurulduğu belirtildi.
Son devirde düşük faiz ve yüksek enflasyon oranları nedeniyle yatırım alternatifi kalmayan küçük yatırımcının borsaya yöneldiği biliniyor.
“Spekülatif hareketler daima ziyana yol açar”
Borsa analisti Berrin Lider, piyasalarda özelikle negatif faizin yatırımcıları riskli arayışlara soktuğunu vurguluyor. Lider, “Banka pay senetlerinde başlayan hareket büyük bir merak uyandırdı ve kamu kaynaklı olduğu düşünüldü. Ve başka paylara de yayıldı. Lakin piyasalar birçok etkeni barındırır. Ve denetim edebilmek çok zordur. Spekülatif hareketler de daima ziyana yol açar. Gelinen noktada piyasa kilitlendi ve aracı kurumlar ve gerçek yatırımcılar dahil ziyan gördü” diyor.
Sagam Strateji Danışmanlık Kurucusu ekonomist Murat Sağman da borsadaki hareketin hacimli olduğunu, büyük fonlar ya da büyük yatırımcılar tarafından gerçekleştirildiğini söylüyor.
Arzu Toktay’a nazaran ise Türkiye’de yatırım fonları büyüse de piyasayı hala spekülatörlerin yönlendirmesi sorunun ana kaynağını oluşturuyor.
Toktay, “Yaşananları, emeklilik ve yatırım fonları üzere fonların akıllı yatırımcı olarak aslında piyasanın direksiyonunda olması gerekirken, piyasa tahlilleri yetersiz olan büyük spekülatörlerin fon piyasasını, pay senedi piyasasını yönlendirmeye kalkması ve onun başarısız olması diye özetleyebiliriz” diye konuşuyor.
Bakan Nebati yatırım daveti yapmıştı
Borsada daha evvel görülen 100 milyar ve üzeri hacimlere ulaşmanın gelecek devirde biraz güç göründüğüne işaret eden Toktay, borsada yabancı hissesinin son periyotta yüzde 34’lere kadar gerilediğini, hatta birtakım yükselişlerin yabancı yatırımcı tarafından belirli pay senetlerinde satış olarak değerlendirildiğini belirterek ekliyor: “Bunları bir ortaya getirirsek yakın bir vakitte en azından biraz da otoritelerin dayanağıyla, aracı kurumların iş birliğiyle istikrar bulunabilir. Lakin bilhassa küçük yatırımcı pay senedi piyasasına bundan sonraki devirde biraz daha temkinli yaklaşacaktır. En azından bir değil iki kere düşünüp yaklaşacaktır.”
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, 23 Ağustos’ta vatandaşlara borsa yatırımı önermişti. Bakan Nebati, “Döviz kuru ve öbür emtialarda istikrarlı bir seyir var. Getirisi enflasyonun altında. Vatandaşlara şu an en çok getiriyi getiren Borsa İstanbul. Vatandaşlarımızın nereye kanalize olacağı çok açık” sözlerini kullanmıştı.
“Gerçeğe dayanmayan temenniler”
Arzu Toktay’a nazaran küçük yatırımcılar borsadaki süreçlerini gerçeğe dayanmayan temennilere değil ayrıntılı tahlillere dayandırmalı.
Toktay, “Şimdi tam olarak bu şekil açıklamalar daima yapılıyor lakin daima iktisat tarafında alınan sürpriz kararlarla, geçtiğimiz iki üç sene içerisinde aslında küçük yatırımcı bir değil birden fazla defa, öngörülemeyen diyelim sert değişiklikler yapıldığı devirlerde ziyan etti. Yani piyasaya tam inanmış iken piyasanın dışında kalmak zorunda kaldı. Bunların tesirini görüyoruz” sözlerini kullanıyor.
Arzu Toktay, küçük yatırımcılara, araştırma ünitelerinin yayınladığı dal ve pay bazında öne çıkan paylara dikkat etmeleri, bunlarda süreç yapmaya çalışmaları, bilançoları incelemeye çalışmaları, biraz daha ayrıntıya inerek tahlil yapmaları ve en azından kısa periyotta sakin kalarak gelişmeleri takip etmeleri tavsiyelerinde bulunuyor.
Borsadaki çöküş hali dün gece Sermaye Piyasası Kurulu’nda (SPK) aracı kurumlarla Hazine Bakan Yardımcısı’nın katıldığı acil tepeye neden oldu. SPK toplantıyı doğrularken, öbür bir ayrıntı vermedi.
Murat Sağman, “Bununla ilgili kimi aksiyonlar ve düzenlemeler gelecek diye düşünüyorum zati. Zira çoktan beri gelmesi gerekirdi” yorumunu yaparken Dilek Toktay’a nazaran bu adım kâfi değil.
Toktay, “Bir adım daha öteye gidilmesi, otoritelerin de bu periyotta bölüme, aracı kurumlara ve pay senedi piyasasında süreç yapan aracı kurumlara bir yol göstermesi, taraf göstermesi gerekiyor” diyor.
Berrin Başkan de yatırımcıların daha bilimsel datalara dayalı hareket edeceği, sermaye piyasalarının güzel işleyeceği düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Toparlanma kısa sürdü
Borsa bugün 3149 puana kadar gerilese de paylarda gün içinde yüzde 2 civarında toparlanma gerçekleşti. Lakin bu toparlanma borsa kapanmadan tekrar eksiye döndü.
Öğleden sonra ise Takasbank, Vadeli Süreç ve Opsiyon Piyasası’nda Akbank, Garanti BBVA, Halkbank İş GYO, İş Bankası, Şekerbank, TSKB, Vakıfbank ve Yapı Kredi’nin destek varlıkları için süreç teminatı hesaplamalarında kullanılan risk parametrelerinin piyasa şartları dikkate alarak güncellendiğini duyurdu. Takasbank’ın açıklamasında yeni risk parametrelerinin yarından itibaren gün içi risk hesaplama anından itibaren geçerli olacağı belirtildi.
Analistlere nazaran teminat limitlerinde yapılacak olan bu değişiklik piyasada oluşan sıkışıklığa bir ölçü tahlil olabilir. Lakin piyasa sakinleşse de düzelmesi vakit alacak. Yatırımcıyı koruyan siyasetlerin otoriteler ve aracı kurumlar tarafından desteklenmesi ve küçük yatırımcının mümkün olduğu kadar az ziyan görerek buradan çıkmasının sağlanması gerekiyor.
