Türkiye’nin geçtiğimiz sonbaharda yaşadığı kur krizi çok sayıda kesimde olduğu üzere ilaç dalında de yeni problemleri beraberinde getirdi. O tarihten itibaren ilaca yüzde 37,43 ve yüzde 25 olmak üzere iki kere artırım geldi. Yüzde 25’lik artırımın uygulandığı karar Resmi Gazete’nin 8 Temmuz 2022 tarihli sayısında yer alan Beşeri Tıbbi Eserlerin Fiyatlandırılmasına Dair Kararda Değişiklik Yapılması Hakkında Karar ile yayımlandı.
Ancak eczacılar gelen artırımlara karşın kâr oranlarının düştüğünü ve piyasada ilaç bulma kasvetinin güçlü formda devam ettiğini söylüyor. Sorunların uzun müddettir devam ettiğini anlatan eczacılar, ilaç fiyatlarında kademelerin güncellenmemesi ve ilaç bulma probleminin yıkıcı tesirlere sahip olduğunu belirtiyor.
Ayrıca eczacılar, ilaç fiyatlarındaki kâr hisselerinin belirlendiği kademelerin güncellenmediği münasebeti ile bir grev süreci başlatıyor. İlgili takvimin işlediğini belirten eczacılar yakın periyotta kepenk indirebilir.
İlaç fiyatlarındaki kademe sistemi eczacıları nasıl etkiliyor?
Yaşadıkları problemleri anlatırken mevcut ilaç fiyat kararnamesine işaret eden DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Ankara Eczacı Odası Lideri Taner Ercanlı, 13 yıl sonra güncellenen kararnamenin eczacılar için bir yarar sağlamadığını belirtiyor. Ercanlı, “Biz ilaca artırım istemiyoruz. Biz halkın ilaca en kolay ve en ucuz formda ulaşmasından yanayız” diyor.
Asıl sorunun yıllardır yükselen enflasyon karşısında kâr oranlarının düşmesi olduğunu anlatan Ercanlı, taleplerini “Bu süreçte iğneden ipliğe her kaleme sayısız artırım geldi. Maliyetlerimiz artıyor, lakin kârımız düşüyor. Biz ilaç fiyatlarında kademelerin güncellenmesini talep ediyoruz” formunda anlatıyor.
Türkiye’de ilaç fiyatları kararname ile beş kategoride belirleniyor. 13 yıl evvelki kararnamede 1 lira ile 10 lira ortası olan ilaçlar birinci kademe, 10 lira ile 50 lira ortası ilaçlar ikinci kademe, 50 lira ile 100 lira ortası ilaçlar üçüncü kademe, 100 lira ile 200 lira ortası ilaçlar dördüncü kademe ve 200 lira üzeri ilaçlar da beşinci kademe olarak belirlenmişti.
8 Temmuz’da yayınlanan kararda eczacıların kâr oranları da güncellendi. Birinci üç kademe için yüzde 25 olan oran yüzde 28’e, 4’üncü kademe için yüzde 16 olan oran yüzde 17’ye ve son kademe için yüzde 12 olan kâr oranı yüzde 13’e yükseltildi.
Ancak Ercanlı ve öbür eczacıların mevcut ekonomik kurallarda bu oranların bir mana tabir etmediğini söylüyor.
İlaca gelen artırımların eczacıların kârlılık oranını yükseltmediğine işaret eden eczacılar, bilakis mevcut ortamda gelen her artırımın kârlılık oranını düşürdüğünü belirtiyor. Bunun nedeninin de eczacıların kârlılıkları için uygulanan kademeli sistem olduğunu tabir ediyorlar. Bu kademeye nazaran eczacılar düşük fiyatlı ilaçlardan yüzde 25’in üzerinde kâr elde ederken yüksek fiyatlı ilaçlardan yüzde 15’ten daha düşük bir oranda kâr elde ediyor. Eczacılar, ilaç fiyatlarının daima yükselmesi ile düşük fiyatta ilaç kalmadığını, hasebiyle satışlarının yüklü kısmının düşük kâr oranına sahip değerli ilaç kümesinde olduğunu belirtiyor.
“Kademelerin manası kalmadı”
“2009’dan bu yana Türk Lirası’ndaki paha kaybı, başka eserlerdeki artışlar dikkate alındığında bu kademe ve oranların bizim için bir manası kalmadı” diyen İstanbul Eczacı Odası İdare Şurası Üyesi Murat Tülü, bu kademelerin güncellenmesini istediklerine, çünkü güç günler geçirdiklerini tabir ediyor.
DW Türkçe’ye konuşan Tülü, eczacıların içinde bulunduğu durumu şöyle anlatıyor:
“2009’da 10 liranın altında çok sayıda ilaç vardı. Fiyatı daha düşük olan ilaçlarda kâr oranı daha yüksek. Birinci başta burada sorun yok. Lakin vakit geçtikçe ve enflasyon arttıkça bizim için sorun başladı, büyüdü ve denetimden çıktı. 2009’da 50 lira olan bir ilaç artık 500 liranın üzerinde. Bu türlü olunca ne oluyor. Bizim karlılık oranımız daima düşüyor. Artık 50 liranın altında kaç tane ilaç kaldı? İlaçların büyük kısmı dördüncü ve beşinci kademede. Buna Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) iskontosunu da eklediğinizde eczacının elinde bir şey kalmıyor. Kademelerin ve kâr oranlarının acil güncellemesini talep ediyoruz.”
Eczaneler nasıl batma sürecine geldi?
İstanbul Eczacı Odası İdare Şurası Üyesi Murat Tülü, İstanbul’da bir eczanenin aylık ortalama 200 bin lira ciro yaptığını, artık ilaçların da yüklü olarak dördüncü ve beşinci kademeden satıldığını hasebiyle ortalama yüzde 15-17 kârlılık oranına sahip olduğunu belirtiyor. Tülü, bu oranın en optimist haliyle yüzde 20 üzerinden hesaplandığında bile eczacı kârının 40 bin liraya denk geldiğini söz ediyor. Tülü, örneğine şöyle devam ediyor:
“200 bin lira ciro, 40 bin lira kâr. Bir eczacı yanında iki kişi çalıştırıyor. Bunların minimum fiyatlı çalışan olduğunu düşünelim tekrar en optimist halde. İki işçinin sarfiyatı 25 bin lirayı aşıyor. Buna en az 10 bin lira kirayı ekleyelim. Ve son olarak elektrik ve öbür faturaları da eklediğimizde neredeyse 40 bin lirayı buluyor. Artık eczacılar nasıl ayakta kalsın. Şu an bir eczacının ayakta kalabilmesi için en az 250 bin lira ciro yapması gerekiyor.”
Tüm eczacıların çok kısa mühlet evvel Sıhhat Bakanı’na bu mevzuyu ilettiğini lisana getiren Ankara Eczacı Odası Lideri Taner Ercanlı, “Maalesef biz eczacılar olarak buradan olumlu bir cevap alamadık. Meselelerin çözüldüğü halinde bir algı oluşturuldu ancak problemler devam ediyor. Bu kademelerle ve kâr oranları ile eczacıların işletmelerini sürdürebilmesi mümkün değil. Artık 5-10 liraya ilaç mı kaldı?” formunda konuşuyor.
28 bin 700 eczane kepenk indirecek
Yakınca yapacakları miting ve hareketler ile seslerini duyuracaklarını anlatan Ercanlı, eczacıların kâr sıkıntısının yanında, kamudaki eczacıların takım sorunu, gereksiz ve niteliksiz eczacılık fakültelerinin sayısı ve emekli maaşları ile ilgili de düzgünleştirici taleplerin anlatılacağının altını çizdi.
Ercanlı, hareketlilik sürecinin başladığını birinci olarak halkın bilgilendirileceğini, daha sonra basın yolu ile taleplerin güçlü halde anlatılacağını ve son olarak grev yapacaklarını ve Türkiye genelinde kepenk indireceklerini tabir etti.
Eczacılar, güncellenmeyen ilaç fiyat kademeleri yüzünden binlerce eczanenin iflasın eşiğinde olduğunu belirtiyor. Buna nazaran çok sayıda eczane kredilerle ayakta duruyor. Hatta birden fazla eczacı, eczanesini devretmek istiyor.
İlaç bulma sorunu devam ediyor
Hem Ankara Eczacı Odası Lideri Taner Ercanlı hem de İstanbul Eczacı Odası İdare Heyeti Üyesi Murat Tülü’nün altını çizdiği başka kıymetli bir nokta ise piyasada devam eden ilaç bulma sorunu.
Ercanlı, şu an piyasada her 100 ilaçtan 17’sinin bulunamadığını söylüyor. Başta tansiyon, kalp ve organ nakli ilaçları olmak üzere her ilaç kümesinde meşakkatlerin yaşandığını aktaran Ercanlı, ilaçlarda üretim sorununun olduğunu vurguluyor.
Çok sayıda ilacın bulunamadığını ve hastalarla büyük sorunlar yaşadıklarını lisana getiren Murat Tülü de “İthalat, yüksek kur ve firmaların kısıtlı üretimi bu meseleleri tetikliyor. Birtakım ilaçlar uzun müddettir yok. Hastalar mağdur oluyor” diyor.
