Emeklilikte Yaşa Takılanlar EYT yıllardır sürdürdükleri gayretin sonucu olarak gözlerini birkaç aya kadar çıkması planlanan Adıyaman Escort yasaya çevirdi Maddeden kaç kişinin yararlanabileceği düzenlemenin maliyeti yeni emeklilerin alacağı maaşlar üzere ayrıntılara ait tartışmalar ise devam ediyor
Kamuoyunda EYT olarak bilinen emeklilikte yaşa takılanlarla ilgili sorun 4447 sayılı Adana Escort kanunun 8 Eylül 1999 tarihinde yürürlüğe giren kararlarıyla emeklilik için makul prim gün sayısı ve sigortalılık mühletinin yanı sıra yaş şartı tekrar getirilmesiyle ortaya çıkmıştı Bu kararlar konulmadan evvel birinci Afyon Escort sigortalı oldukları sırada ne vakit emekli olacakları aşikâr olan şahısların emeklilik müddeti 2 17 yıl ortasında uzamış oldu
EYT’liler yıllarca mağdur olduklarını belirterek örgütlenirken iktidar uzun bir mühlet bu taleplere Ağrı Escort bütçeye çok yük getireceği ve öteki nedenlerle olumlu karşılık vermedi Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 2019 lokal seçimleri öncesinde yaptığı bir konuşmada seçimleri kaybetmelerine yol açsa bile EYT maddesine sıcak bakmadıklarını söyleyerek Aksaray Escort Tutturmuşlar erken yaşta emeklilik İskandinav ülkeleri bu sistem yüzünden battı diye konuşmuştu
Ancak 2023 seçimlerine yaklaşılan günlerde yeni hükümet sisteminde cumhurbaşkanlığı seçiminde yüzde 1’lik oyun bile çok değerli olması ve anketlerde gözlemlenen düşüş sebebiyle EYT’lilerle ilgili bir düzenleme yapılmasına karar verildi
Düzenlemede sona geliniyor
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alim’in son açıklamasına nazaran EYT ile ilgili yeni düzenlemeye dair çalışmalarda sona gelindi ve ortaya çıkarılan plan yakın bir vakitte öncelikle Erdoğan’a sunulacak
Aralık ayında yapılacak bir basın toplantısıyla ayrıntıları duyurulacak olan çalışma daha sonra yasa teklifi haline getirilerek TBMM’ye sunulacak Yasanın bu yıl sona ermeden çıkartılması hedefleniyor
Peki EYT düzenlemesinin içinde neler var
Edinilen bilgilere nazaran düzenleme kapsamında 8 Eylül 1999’dan evvel işe başlayanlardan 20 yılını dolduran bayanlar ile 25 yılını dolduran erkekler yararlanabilecek Bayanların 20 yılı zati 2019 yılında tamamlanmış iken erkeklerin yıl kuralı ise 2024 Eylül ayında doluyor
Tüm ayrıntılarının şimdi muhakkak olmadığı yasa ile tekrar yaş kaidesinin getirilip getirilmeyeceği ise şimdi kesin değil Kulislere yansıyan bilgilere nazaran kademeli bir sistem çerçevesinde emekliliği hak eden bir EYT’liye yaşını dolduruncaya kadar olağan emekli maaşından daha az bir ölçünün verilmesi ya da primlerin artık istenmemesi üzere kimi formüller de masada
Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Erdursun Türkiye’de emekli aylığı ortalamasının 4 600 TL civarında olduğunu belirterek EYT’lilerin büyük kısmının yaklaşık yüzde 70’inin emekli olmaları durumunda 3 500 ile 5 000 TL aylık alacağı iddiasında bulunuyor
Yasadan kaç kişi yararlanacak
Peki bu yıl bitmeden çıkması beklenen maddeden kaç kişi yararlanabilecek
EYT ile ilgili sorunu uzun yıllardır lisana getiren ve çeşitli raporlar hazırlayan Erdursun bu hususta yaptığı hesaplamaları DW Türkçe ile paylaştı
Erdursun’un SGK datalarını baz olarak yaptığı hesaplara nazaran 8 Eylül 1999’da 4447 sayılı kanun çıktığı birinci an itibariyle 11 milyon 759 bin 149 kişi emeklilikte yaşa takıldı Ortadan geçen 23 yıllık müddette bu bireylerin içinde 7 milyon 75 bin 708 EYT’li emekliliği hak etti Erdursun bu hesaplamalara nazaran şu anda toplam EYT’li sayısının Mayıs 2022 itibariyle 4 milyon 683 bin 441 kişi olduğunu belirtiyor
Türkiye’de her ay 30 40 bin kişinin emekli olduğunu belirten Erdursun bu nedenle Mayıs ayından yasanın çıkacağı Aralık’a kadar emekli olanlarla birlikte EYT’li sayısının 4 milyon 400’e kadar ineceğini öngörüyor
Ancak bu şahısların hepsi birden yeni düzenlemeye nazaran birinci etapta emekliliğe hak kazanmayacak ya da hak kazansa da tahminen kendi isteğiyle emekli olmayarak çalışmayı sürdürecek
Erdursun sigortalılık müddetini ortadan geçen uzun yıllar nedeniyle tamamlamış olsa da primlerini tamamlayamayanların emekli olamayacağına dikkat çekerek yasa çıktığında birinci etapta yaklaşık 700 800 bin en fazla 1 milyon kişinin emekliliğe hak kazanacağını varsayım ediyor
Düzenlemenin maliyeti ne olacak
EYT düzenlemesinin bütçeye maliyetinin ne olacağı ile ilgili çeşitli hesaplar ve iddialar yapılmaya çalışılıyor lakin maliyet sayılarının emekli aylıkları üzere değişkenler nedeniyle daima değiştiği de belirtiliyor
Bakanlığın çalışmasının tüm ayrıntıları aşikâr olmadığı için maliyet hesaplamasını yapmanın şu an için sıkıntı olduğunu söyleyen isimler ortasında İstanbul Üniversitesi Maliye Kısmı Öğretim Üyesi Prof Binhan Elif Yılmaz da var
DW Türkçe’ye konuşan Yılmaz Çalışma Bakanlığı’nın ellerinde bütün bilgilerin olduğunu söylediğini lakin bunları kendilerinin bilmediğini belirterek bu nedenle yapılan hesaplamaların biraz varsayımı kaldığına işaret ediyor Kamuoyuna açık olan bilgilerin de bulunduğunu ve SGK istatistiklerinin halka açık olduğunu söz eden Yılmaz Ancak 1999’da yani 23 yıl evvel çıkan yasanın EYT düzenlemesiyle birlikte ortaya çıkaracağı mali yükü biz şu an için bilmiyoruz diyor
Erdursun ise hükümet yetkililerinin uzun yıllar gerçek bir çalışma yapmadıkları için EYT meselesinin tahlilinin maliyetinin çok yüksek olacağını öne sürdüğünü lakin gerçekte bu türlü olmadığını belirterek kendi hesaplamasını şöyle aktarıyor
Türkiye’de emekli aylıklarının ortalaması son artışlarla birlikte 4 bin 668 TL Yaklaşık 1 milyon kişinin emekli olacağını var sayarsak bunun aylık maliyeti 4 milyar 668 milyon olur 1 milyon yeni emeklinin yıllık maliyeti ise yaklaşık 56 milyar TL olur Lakin Türkiye’de EYT düzenlemesi olmadan da zati ayda 35 bin yılda yaklaşık 420 bin kişi emekli oluyor Bu nedenle EYT ile aslında 580 bin kişi emekliliğe hak kazanacak Bunların maliyeti de ortalama yıllık 32 5 milyar TL olur
EYT’nin maliyetinin yaş kaidesinin kaldırılması ile birlikte bu bireylerden ne kadarının çabucak emekliye ayrılacağına bağlı olarak da değişebileceği belirtiliyor
Aktüeryal istikrar giderek bozuluyor
Bu ortada uzmanlar EYT düzenlemesinden bağımsız olarak Türkiye’deki aktüeryal istikrarın yıllar geçtikçe bozulmakta olduğuna dikkat çekiyor
İdeal bir toplumsal güvenlik sisteminde faal sigortalıların sayısının sistemden aylık alanların sayılarına oranı 7 ya da en az 4 olması gerekiyor Yani 4 çalışandan tahsil edilen sigorta primleri ile 1 emeklinin aylığının finanse edilebilmesi gerekiyor Türkiye’de ise bu oranın uzun yıllar içinde azalan bir seyir kaydettiği belirtiliyor
Prof Yılmaz nüfusun giderek yaşlanması doğuşta beklenen ömür müddetinin uzaması ve doğum oranının düşmesi üzere etkenlerle giderek çalışabilir nüfusun hissesinin azaldığına işaret ederek 2050 yılında çalışabilir nüfus oranının yüzde 60’ın altına düşmesinin beklendiğini belirtiyor
Erdursun ise Türkiye’de şu anda yaklaşık 9 milyon kayıt dışı çalışan bulunduğunu zira emeklilik sisteminin teşvik edici olmadığını ve insanları kayıt dışı çalışmaya ittiğini belirterek kayıt dışı çalışanların bir formda sisteme dahil edilmesiyle aktüeryal istikrarın de daha düzgün sağlanacağını söylüyor
