Rusya’nın tahıl koridoru muahedesinden çekilmesiyle buğdaydan mısıra kritik besinlerin fiyatı üst taraflı hareketlendi. Lakin işgalin başından beri savaşın tesirlerini hafifletmeye yönelik en kıymetli teşebbüs olan tahıl koridoru şimdi büsbütün kapanmadı. Muahedeyi restore etmeye yönelik gayretler sürüyor.
DW Türkçe’ye açıklama yapan Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Aleksey Yerhov, yeni bir uzlaşı için komite oluşturmak üzere teşebbüs başlatıldığı bilgisini verdi. Buna nazaran taraflar, kaideleri görüşmeye başladı lakin bir toplantı tarihi ya da formatı şimdi belirlenmedi. Yerhov’un verdiği bilgiye nazaran, Rus işçi halihazırda İstanbul’daki Müşterek Uyum Merkezi’nde.
Sefer müsaadeleri daha evvel verilen gemiler ise Ukrayna’dan İstanbul’a ya da aykırı tarafta sehayat edebilecekler lakin bu süreçte yeni müsaade düzenlenmeyecek.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da Pazartesi İstanbul’da katıldığı bir aktiflikte, “Her ne kadar Rusya kendisi için tıpkı kolaylıkların gösterilmemesi sebebiyle bu bahiste mütereddit davransa da biz insanlığa hizmet için uğraşımızı kararlılıkla sürdüreceğiz” diyerek yeni bir muahede için çalışacaklarının sinyalini verdi.
Rusya ne istiyor?
Anlaşmanın, hafta sonu Sivastopol açıklarında Rus gemilerine yönelik insansız hava ve deniz araçlarıyla gerçekleştirilen atak yüzünden süresiz askıya alındığını ilan eden Rusya, bunu Kiev güçlerinin değil, İngiltere’nin yaptığını savunuyor.
Rusya, kendi tahılının ticarete bahis edilmemesi ve taşınan yükün başta belirtilenin bilakis Afrika’dan çok Avrupa ülkelerine gittiğini gerekçesiyle muahededen mutlu olmadığını lisana getiriyordu. Muahedenin yenilenmesi için Moskova’nın, Rus eserlerine alım ve Karadeniz’deki donanma ögelerine saldırmama kelamı isteyebileceği yorumları yapılıyor.
27 Temmuz’da 120 gün vadeli olacak formda imzalanan muahede ile Ukrayna depolarındaki 20 milyon ton tahılın dış pazara taşınması hedefleniyordu. Şu ana kadar yüzde 43’ü mısır ve yüzde 28’i buğday olmak üzere 9,7 milyon ton tahıl taşınabildi. Muahedenin en büyük faydalanıcıları sırasıyla İspanya, Türkiye ve Çin oldu.
Denetimler hafta başında sürdü
Anlaşma kapsamında 400’den fazla gemi Ukrayna limanlarından yüküyle ayrılırken bunların 130’u İstanbul’da kontrol sırası bekliyor.
Birleşmiş Milletler’in (BM) İstanbul’daki tahıl teşebbüsü uyum ofisinden DW Türkçe’ye yapılan açıklamada ise “Rusya hâlâ muahedeye taraf ve Rus heyeti halihazırda İstanbul’da” denildi. BM, Pazartesi günkü kontrollerin Türkiye ve BM’den yetkililerin iştirakiyle gerçekleştirildiğini de kaydetti. Buna nazaran Rusların yanı sıra Ukraynalı yetkililer gemilere çıkmadı. Pazartesi, BM ve Türk yetkililerden oluşan 10 grup, toplam 40 gemide faaliyette bulundu.
DW Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Ukrayna Limanlar Yönetimi (USPA) CEO Yardımcısı Dmitro Barinov ise 31 Ekim sabahı 10 geminin Ukrayna limanlarından tahıl yüküyle ayrılmış olduğu, gün içinde iki geminin daha Karadeniz’e açılacağı bilgisini verdi. Barinov, dört boş geminin ise BM ve Türkiye tarafından geçiş onayı aldığını, yükleme için Ukrayna’ya varmalarını beklediklerini aktardı.
Öte yandan hareketliliğin devamı üzerine Kremlin’den, Rusya’nın iştiraki olmaksızın seferlere devam etmenin “tehlikeli” olacağı uyarısı geldi. “Geçişlerin güvenliğinin garanti edilemeyeceği” bildirildi.
Ukrayna tahılını taşıyan gemileri sigortalayan İngiltere merkezli şirketler Ascot ve Marsh, belirsizlik nedeniyle artık yeni poliçe düzenlemeyeceklerini fakat imza atılan mukavelelerin geçerliliğini koruyacağını duyurdu.
Fiyatlar nasıl seyredecek?
Rusya ve Ukrayna dünyanın değerli büyük besin ihracatçıları. İşgalle birlikte Mart ayında buğday fiyatları milletlerarası piyasalarda 13,6 dolara kadar yükselmişti. Tahıl koridoru muahedesiyle birlikte de 7,4 dolara gerilemişti. Oluşan yeni belirsizlikle birlikte global piyasalarda buğdayın fiyatı yüzde 7.7 artışla 8,9 dolara tırmandı. Mısırda da yüzde 3’e yakın fiyat artışı oldu.
DW Türkçe’ye konuşan Ulusal Hububat Kurulu Lideri Özkan Taşpınar, tahıl mutabakatı ile tonu 450 dolara çıkmış olan ekmeklik buğday fiyatının 330 dolar civarına gerilediğine dikkat çekerek muahedenin sürdürülmesinin değerini vurguladı.
Koridorun kapanacağı telaşıyla fiyatların arttığını kaydeden Taşpınar, Türkiye’nin ise ihracat gayeli hammadde gereksinimini karşıladığı görüşünde. “Türkiye, gereksinim duyduğu tahılı şu ana kadar tedarik etti” diyen Taşpınar, sevkıyatların durması durumunda bunun iç pazara tesiri olmayacağını savundu.
Taşpınar, uyuşmazlığın kalıcı tahlili için Rus tarım eserlerinin de ticarete mevzu edilmesi gerektiğini kaydetti.
Rusya’da üretim yüksek oldu
Türkiye Un Sanayicileri Federasyonu İdare Konseyi Lideri Haluk Tezcan da buğday fiyatlarında üst istikametli hareketin sürebileceğini lakin iç pazara tesirinin sonlu kalacağı görüşünde. DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada Tezcan, “Rusya’nın açıklaması hepimizi huzursuz etti lakin Türkiye’nin elindeki buğday stoğu kâfi düzeyde” dedi.
Rusya’da bu dönem son yılların en yüksek tahıl üretiminin gerçekleştiğini kaydeden Tezcan, “Yüksek üretim Rusya üzerinde bir satış baskısı oluşturuyor” diye konuştu. Tezcan’a nazaran Moskova, kendi eserlerinin satışını kolaylaştıracak taleplerini görüşmek için süreci askıya aldı.
Bu yıl Rusya’da 95 milyon ton ile 80 milyonluk 5 yıllık ortalamanın çok üzerinde üretim gerçekleşmesi bekleniyor.
