Avrupa Birliği (AB) ülkelerine Türkiye vatandaşlarının girişi için gerekli olan Schengen vizesi ile ilgili şikayetler son devirde ağırlaştı. Birden fazla AB’ye üye olan ülkelerin oluşturduğu Schengen bölgesi ülkelerine giriş için istenen vize için Türkiye’den yapılan müracaat sayısının ve ret oranlarının son yıllarda arttığı gözlemleniyor.
Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM) üyesi ve TBMM Sanayi Kurulu Lideri Ziya Altunyaldız’ın verdiği bilgilere nazaran 2014 yılında yüzde 4 olan Schengen vize reddi, 2020’de yüzde 12,7’ye yükseldi. SchengenVisaInfo.com internet sitesinin derlediği istatistiklere nazaran de 2020 yılında Türk vatandaşlarının yaptığı vize müracaatlarının reddedilme oranı 13,78 iken bu 2021 yılında yüzde 19’a çıkmış durumda.
Yine birebir sitenin hesaplamasına nazaran, son beş yılda reddedilen vize müracaatları nedeniyle Türk vatandaşlarının yaptıkları harcamalar nedeniyle kaybettiği ölçü ise toplam 26 milyon euroya ulaşmış durumda. Schengen vizesi alabilmek için istenen fiyat 80 euro. Euro olarak alınan bu fiyat müracaat kabul edilmezse şahsa geri ödenmiyor. Buna karşılık AB ülkelerinin Türkiye’den yapılan müracaatlardan elde ettiği gelirin 315 milyon euronun üstünde olduğu varsayım ediliyor.
Bu ortada Londra merkezli bir yatırım ve vatandaşlık danışmanlığı şirketi The Henley Passport Index sıralamasında 110 puanla Türkiye pasaportu 199 pasaport ortasında 54’üncü sırada yer alıyor.
Altunyaldız: Ek bilgi talebi düzeneği işletilmeli
Schengen vizesi ile ilgili yaşanan sorunlar Haziran ayı sonunda düzenlenen AKPM oturumunda AKP Konya Milletvekili Ziya Altunyaldız tarafından lisana getirilmişti. Altunyaldız’ın raportör olarak hazırladığı Schengen sistemi raporu AKPM Yaz Devri Genel Konseyi sırasında Kurul toplantısında kabul edilmişti.
DW Türkçe’ye raporu hakkında bilgi veren Altunyaldız, Schengen Bilgi Sistemi’nin uygulamadaki noksanlıkları sebebiyle Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nde garanti altına alınan ‘seyahat etme özgürlüğü, şahsî bilgilerin kullanımında özel ve aile hayatına saygı’ üzere temel insan haklarında ihlaller gözlemlendiğini belirtiyor.
Schengen bölgesi üye devletleri kendi bölgelerine giriş yapacaklara ait kararı vermeye yetkili olsa da bu kararı verirken sırf AB hukuk nizamına değil birebir vakitte Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne olan bağlılıklarını da unutmaması gerektiğini söyleyen Altunyaldız, Schengen Bilgi Sistemi’nde yer alan bilgilerin öteki uygulamalar ve bilgi tabanlarınca da kullanıma açılmasının şahısların özel ve aile hayatına hürmet hakkını da ihlal edebildiğine dikkat çekiyor.
“Kişisel dataların denetiminin aktifliği, vize müracaatına yönelik dataların kararın tarafsızlığı ve süreçte şeffaf bir izleme ve doğrulama sisteminin varlığı çok önemli” diyen Altunyaldız, ayrıyeten çok sık karşılaşılan bir sıkıntıya tahlil olarak Schengen ülkelerine girişinin kabul edilmemesi ya da kısa periyodik vize reddinden evvel bilgilerin doğrulanması için “ek bilgi talebi mekanizmasının” işletilmesini de öneriyor.
Altunyaldız’ın raporunun kabul edilmesiyle AKPM, AB ülkelerini Schengen kıymetlendirme sisteminin revizyonunu mümkün olan en kısa müddette sonuçlandırmaya davet etmişti.
“Ne olursa olsun gideyim kanısı var”
Vize başvurusu reddedilenlerden biri de mesleksel tecrübe kazanmak için Almanya’ya gitmek isteyen 24 yaşındaki Berfu Sapmaz. Üniversiteden yeni mezun bir genç olan Sapmaz, mezun olmasının akabinde tanıdıkları vasıtasıyla Almanya’da kendisi için hem staj yapabileceği hem de tahminen ilerde çalışabileceği bir iş imkanı bularak vizeye başvurduğunu söylüyor.
Ancak geçen yıl Ocak’ta yaptığı başvurusu staj için alacağı maaşın yetersiz bulunması, Almanca lisan düzeyi üzere nedenlerle kabul edilmemiş ve Sapmaz şu anda Almanca kursuna giderek bu eksikliklerini tamamlamaya ve yine müracaat yapmaya hazırlanıyor.
Almanya son devirde Türkiye’den yapılan müracaatlara verilen ret karşılıklarının ve bekleme müddetlerinin uzunluğu ile eleştirilen ülkeler ortasında. Bilhassa son yıllarda gerek ekonomik gerekse farklı nedenlerle Almanya’da yaşamak isteyenlerin sayısında gözle görülür bir artış var. Lakin Türkiye’de son yıllarda yeşil ve diplomatik pasaport hakkı tanınan bireylerin kapsamının çok genişletilmiş olması da soru işaretlerine yol açıyor.
İzmir merkezli seyahat acentası sahibi olan Ogün Söylegüzel, Schengen vizesi almanın aslında evvelden beri sıkıntı olduğunu fakat bilhassa pandeminin akabinde müracaatların artması ile birlikte ret oranlarının da arttığını tabir ediyor.
Pandemi boyunca 2 yıl gerek turizm hedefli gerekse iş hedefli seyahatlerin durduğunu ve bir şişkinlik oluştuğunu hatırlatan Söylegüzel, müracaatlara ret cevaplarının gelmesinin sebebini şöyle aktarıyor:
“Ülkedeki ömür şartlarının uygun olmaması nedeniyle bilhassa genç ve orta kuşak yurtdışına gitmek için bir can atma durumuna geldi. Herkes, ‘benim şartlarım uygun, bankada param var, sigortamı şuradan göstereyim’ diyerek hazırlanmadan başvurunca ret sayıları da arttı.”
Söylegüzel, “ne olursa olsun gideyim” fikriyle eğitim, evlilik, çalışma üzere çok sayıda münasebetle yapılan müracaatların sayısının çok arttığını belirterek lakin AB’nin de Türkiye’den yurtdışına iltica etmek isteyen insanların varlığını gördüğünü söylüyor.
SchengenVisaInfo.com internet sitesi bilgilerine nazaran, Schengen ülkelerine Türkiye’den yapılan müracaat sayısı 2017 yılında toplam 971 bin 895, 2018’de 879 bin 240, 2019 yılında 906 bin 862 iken bu sayı pandemi yılı olan 2020’de 239 bin 099’a düşmüş. Sitede 2022 yılına dair datalar şimdi yayınlanmazken, pandeminin sürdüğü 2021 yılında Almanya’ya yaklaşık 95 bin, Fransa’ya 45 bin, Yunanistan’a 38 bin, İtalya’ya ve Hollanda’ya yaklaşık 20 bin, İspanya’ya 10 bin civarında müracaat yapılmış.
Vize cevabı alma süreci de uzadı
Vize alım süreci ile ilgili eleştirilen noktaların birisi de vize alım müddetlerinin çok uzaması. Vizeye eğitim ya da fuar emelli başvurup gitmesi gereken işe ya da okula vizesi geç glediği için gidemeyenlerin sayısının da bundan ötürü arttığı gözleniyor.
Uzun yıllardır vize almak isteyenlere hizmet sağlayan Söylegüzel, bilhassa Almanya’nın eskiye kıyasla daha uzun müddette vize verdiğini belirterek, pandemi öncesinde 10-15 günde alınabilen vizenin gelmesinin şu anda 50-55 güne kadar uzayabildiğine işaret ediyor.
Söylegüzel, son vakitte herkesin vize için Yunanistan’a yüklendiğini, fakat AB’nin giriş kapısı olarak görülen Yunanistan’ı uyardığını belirterek Yunanistan vizesi ile Almanya’ya girişlerde sorun yaşanabildiğini kaydediyor.
Başvurularda nelere dikkat edilmeli?
Peki müracaatlarda dikkat edilecek konular neler olmalı ve sıklıkla yapılan kusurlar neler?
İstenen bütün evrakları tamamladığı halde müracaatına itiraz gelenlerin varlığının hatırlatılması üzerine Söylegüzel, sistemin yalnızca bankadaki paraya ya da bunun ölçüsüne değil ayrıyeten bu paranın ve kişinin vize geçmişine baktığını vurgulayarak şunları söylüyor:
“‘Param var, malım var, bana neden vize verilmiyor’ deniyor lakin sistem yalnızca bankadaki paraya, evraka bakmıyor. Geçmişine bakıyor senin. Bu kişi mesela hiç vize almamış şimdiye kadar, bu bir eksi. Yaşa bakıyor, bekar mı evli mi? Son işyerinde kaç aydır sigortalı? İltica etmek için şirket kuran beşerler bile var.”
Söylegüzel, vize geçmişi, iş durumu yani uzun müddet çalışmak, yaşın çok geç olmaması üzere noktaların vize almada değerli olduğunu belirtiyor ve vakit zaman hakikaten haksız yere ret gelen ya da kısa müddetli vize verilebilenler olduğunu lakin bunların birçoklarının yapılan itiraz ile düzeltilebildiğini söylüyor.
Türkiye’ye vize muafiyeti yok
AB, 50’den fazla ülkenin vatandaşlarına ikili mutabakatlar kapsamında 90 güne kadar vize serbestisi tanıyor. Fakat Türkiye’nin üyelik müzakerelerinin fiilen durması ve 2016 yılı Mart ayında AB ile Türkiye ortasındaki mülteci mutabakatında belirlenen kriterlerin Türkiye tarafından karşılanmamış olması nedeniyle Türk vatandaşları için bu türlü bir kolaylık bulunmuyor.
Ankara, AB ülkelerine vize muafiyetini elde etmek için 2013 yılında başlatılan diyalog süreci kapsamında Türkiye tarafından atılması gereken 72 kriteri içeren Vize Serbestisi Yol Haritası’nın büyük kısmını tamamladığını söylerken, kalan birtakım kriterlerde ise şimdi gerekli adımları atmadı.
