ABD’nin saygın niyet kuruluşlarından Alman Marshall Fonu’nun GMF Lider Yardımcısı Ian Lesser Türkiye’nin İsveç ve Beylikdüzü Escort Finlandiya’nın üyeliğini bloke etmesinin NATO’nun çıkarlarına ziyan verdiğini müttefikleri ile ilgilerini de baltaladığını söyledi
Geçmişte ABD Dışişleri Bakanlığı’nda Türkiye’den sorumlu siyasi planlama grubunda yer alan Lesser Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Beylikdüzü Escort Bayan bu tavrındaki ısrarının Türkiye’nin Batılı müttefikleriyle siyasi bağlarında bir felakete yol açabileceğini kaydetti
Türkiye ittifak içinde en tehlikeli bölgeyle çevrilmiş durumunda müttefiklerin çoğunluğundan daha büyük risklerle karşı karşıya tespitini aktaran Escort Beylikdüzü Lesser NATO’nun kolektif savunma öngören 5’inci unsurunun lakin tüm üyelerin dayanağı ile işler hale geldiğini hatırlattı
Kolektif savunmaya duyduğu gereksinim önemli ölçüde artarken müttefikleriyle siyasi dayanışmayı zedelemesi Türkiye’nin çıkarına değil diyen Lesser Türkiye’nin tam da en güç anlarda muhtaçlık duyacağı bu müttefikleriyle siyasi ihtilaflara girişmesi NATO’nun Türkiye’ye dayanışma bağlamında vereceği takviyeye ait öngörüyü zayıflatıyor ihtarında bulundu
NATO’daki son krizin ABD ile Türkiye’nin ilgilerini stabilize etme eforlarını da tehlikeye soktuğunu söyleyen Lesser Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyine yeni bir askeri operasyonuna ait değerlendirmelerini de aktardı
Türkiye’yi en uygun tanıyan Amerikalı uzmanların başında yer alan GMF Lider Yardımcısı ve Brüksel ofisi yöneticisi Ian Lesser’e yönelttiğimiz sorular ve cevapları şöyle
DW Türkçe Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine itirazları sürüyor Erdoğan son görüşmelerden istenen sonucun alınamadığını söyledi ve Tayyip Erdoğan Türkiye Cumhuriyeti’nin başında olduğu sürece teröre takviye veren ülkelerin katiyen NATO’ya girmesine biz ‘Evet’ diyemeyiz dedi Ankara’nın bu tavrı Brüksel ve Washington’da nasıl yankı buluyor
Ian Lesser Çok kötü NATO içinde Türkiye ile alakalar konusunda yaşanan bu kriz Ankara ile son yıllarda pek çok farklı mevzudaki ihtilafların üzerine geldi aslında mevcut olan olumsuz algıyı daha da güçlendirdi Rusya’dan S 400 alımı Suriye Kafkaslar Libya ve alışılmış ki Doğu Akdeniz’e yönelik siyasetleri nedeniyle aslında Türkiye ile ilgili tasalar mevcuttu Tüm bunlara bir yenisi daha eklenmiş oldu Türkiye’nin yaptığı üzere ikili görüş ayrılıklarını bu kadar aleni ve direkt NATO karar alma süreçlerine taşımak ittifakın çıkarlarına ziyan veriyor
Erdoğan’ın İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine itirazının gerisinde ABD idaresini siyaset değişikliğine zorlama gayesinin yattığı belirtiliyor ABD’nin uyguladığı CAATSA yaptırımlarının kaldırılması F 16 satışına onay verilmesi Türk ordusunun Suriye’nin kuzeyine yeni bir askeri harekatına yaptırımlar ile karşılık verilmemesi ve ABD idaresinin YPG ile işbirliğine son vermesi üzere beklentilerden kelam ediliyor Sizce Washington NATO genişlemesine yeşil ışık yakması karşılığında Ankara’nın bu hususlarda beklediği adımları atar mı
Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliklerine itirazının gerisinde ABD siyasetlerinde değişikliğe yol açabilme maksadı de yatıyor olabilir Fakat bu beklentilerine karşılık almasını pek de muhtemel görmüyorum Hem Washington’da hem Ankara’da artık ilgileri mümkün olduğu ölçüde stabilize etmeye çalışma vaktinin geldiği düşünülmüştü Çok uzun bir liste oluşturan sıkıntıları tahlile kavuşturmak her iki ülke liderliğinin kapasitesini aşıyor olabilir Lakin meseleler çözümlenemese de en azından alakalar stabilize edilebilir diye düşünülmüştü Lakin NATO’daki bu son kriz artık bunu da tehlikeye soktu
AKP’nin Cumhur İttifakı’ndaki ortağı olan MHP’nin önderi Devlet Bahçeli de sert açıklamalar yaptı İsveç ve Finlandiya’nın bir oldubittiyle NATO’ya dahil edilmesi halinde Türkiye’nin NATO’dan ayrılmasının da alternatif bir tercih olarak gündeme alınması gerektiğini savundu
Bu açıklamalar hem Brüksel’de hem Washington’da çok olumsuz bir algıya yol açıyor Türk siyasetçilerin Türkiye’nin NATO’dan ayrılmasından kelam etmesi ittifak içinde Türkiye’nin NATO üyeliğini sorgulayan etrafları daha da güçlendiriyor Bir ülkenin üyelikten ayrılmasının talep edilmesini düzenleyen bir sistem yok Lakin tarihte ittifakın askeri kanadından ayrılan Fransa örneğinde olduğu üzere NATO’daki pozisyonlarını üyeliklerinin niteliğini düşüren ülkeler oldu Yani Türkiye çok dilek ettiği takdirde misal adımlar atabilir çok natürel ki Ancak bunun hiç de mümkün olduğunu düşünmüyorum
Niçin mümkün görmediğinizi açar mısınız AİHM kararlarını uygulamadığı için Türkiye Avrupa Kurulu’nda ihlal prosedürüyle karşı karşıya Bir gecede İstanbul Sözleşmesi’nden çekilen Türkiye’nin ani bir kararla hem Avrupa Kurulu’ndan hem NATO’dan çıkabileceğini Erdoğan’ın Türkiye’yi Batı’dan koparmaya çalıştığını argüman edenler var
NATO’dan çıkmasını muhtemel görmüyorum zira bölgesinde istikrarsızlık artarken Türkiye’nin üye olduğu kendi güvenlik çıkarlarını oturup konuşabildiği dayanak isteyebildiği NATO’ya gereksinimi artıyor Türkiye’nin NATO’nun sunduğu güçlü güvenlik garantisine gereksinimi artıyor NATO’nun zayıflaması mı güçlenmesi mi Türkiye’nin faydasına İşte Türkiye’deki siyasi liderliğin uygunca baş yorup yanıtlaması gereken soru bu Zira zayıflamış bir NATO Türkiye’nin büyük hayati kıymete sahip çıkarlarına ziyan verir Türkiye siyasi liderliği hesabını çok uygun yapmalı
Pekala taraflar ortasında bir uzlaşı sağlanamaması ve Türkiye’nin İsveç ve Finlandiya’nın üyeliklerine blokajını sürdürmesi ne tıp sonuçlar doğurabilir
İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği ittifak için çok büyük bir değer ve öncelik taşıyor Bunun Türkiye tarafından engellemesi Ankara’nın Batılı müttefikleriyle olan siyasi münasebetlerinde bir felaket manasına gelir Bakın NATO’nun bir üyeye yapılmış atağın tüm üyelere yapılmış bir atak olarak değerlendirileceğini yani kolektif savunmayı düzenleyen 5’inci hususunun uygulanabilmesi için karar alınması gerekiyor Yani bir ülke hücuma uğradığında takviye talep edebiliyor Lakin bu dayanağı alabileceğinin bir garantisi de yok
Krizin tahlile kavuşturulamaması durumunda Türkiye’nin 5’inci unsur garantisinden yararlanamayacağını mı söylüyorsunuz
Bu hususun uygulanabilmesi için müttefiklerin siyasi takviyeleri alınacak kararda oydaşma gerekecek Türkiye Rusya ile münasebetlerinde ve yalnızca Rusya ile de değil pek çok potansiyel gri alan tehditlerle karşı karşıya Kolektif savunmaya duyduğu gereksinim önemli ölçüde artarken müttefikleriyle siyasi dayanışmayı zedelemek bu nedenle Türkiye’nin çıkarına değil Hatırlarsanız son yıllarda bir NATO müttefiki ile Rusya’nın askeri olarak direkt karşı karşıya geldiği tek olay Türkiye’nin 2015 yılında Türk hava alanını ihlal eden Rus savaş uçağını vurması ile yaşandı Bugün misal bir olay yaşansa çok süratli bir tırmanış yaşanabilir Günümüzde Rusya’nın Türkiye’nin çıkarlarına oluşturduğu tehdit açık bir halde mevcut Karadeniz’de ya da Kafkaslarda askeri bir ihtilaf yaşanması ihtimali az değil ne yazık ki Ve işte o vakit Türkiye’nin NATO müttefiklerinin dayanışmasına muhtaçlık duyacak Zayıf değil güçlü bir NATO’ya gereksinimi var Türkiye’nin tam da en sıkıntı anlarda muhtaçlık duyacağı bu müttefikleriyle siyasi ihtilaflara girişmesi NATO’nun Türkiye’ye dayanışma bağlamında vereceği dayanağa ait öngörüyü zayıflatıyor
Bu ortada Erdoğan Suriye’nin kuzeyine dönük yeni bir askeri operasyonun sinyalini de verdi Ukrayna savaşının Türkiye’nin stratejik kıymetini artırdığı İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri konusunda değerli bir kozu elinde bulundurduğunu söyleyen kimi uzmanlar Ankara’nın bu türlü bir operasyonuna ABD’nin çok da sert reaksiyon göstermeyeceği kestiriminde bulunuyorlar Siz ne düşünüyorsunuz
Türkiye müttefiklerinin itirazlarına karşı çıkmalarına karşın Suriye’de tek başına aksiyona geçmek istiyorsa bunu yapar Bunun makul olup olmayacağı ise farklı bir soru Lakin kimsenin Türkiye’yi vilayetle de alanda fiilen engellemeye çalışacağını düşünmüyorum Son yıllarda Türkiye’nin Suriye’de giriştiği faaliyetlere ABD siyasi ve diplomatik olarak karşı çıktı reaksiyon de gösterdi ancak alanda fiilen engellemedi
2019 yılında Barış Pınarı Harekatı sonrasında devrin ABD Lideri Donald Trump Suriye’nin istikrarsızlaşmasına yol açtığı gerekçesiyle Türkiye’ye yaptırım öngören 13894 sayılı kararnameyi imzalamış hatta Savunma Bakanı Akar İçişleri Bakanı Soylu ve devrin güç bakanı Sönmez yaptırım listesine alınmıştı Gerçi bakanlar daha sonra yaptırım listesinden çıkartıldı lakin Türkiye’nin yeni bir harekata girişmesi ve bilhassa Kobani’yi maksat alması durumunda ABD idaresinin tekrar bu kararnamede öngörülen yaptırımları devreye sokabileceği belirtiliyor Devrin ABD Hazine Bakanı Mnuchin bu yaptırımlar için Türk iktisadına kepenk indirtebilir demişti
Türkiye’nin yeni bir askeri harekat başlatıp başlatmayacağı şimdi kesin değil Ancak şayet bunu sahiden de yapacak olursa çok doğal ki ABD idaresinin de önünde pek çok seçenek bulunuyor çok farklı formlarda verebileceği mümkün karşılıklar var Ayrıyeten yansıyı yalnızca ABD’nin değil NATO’daki başka üyelerin de vermesi muhtemel Ben İsveç ve Finlandiya ile ilgili durum nedeniyle müttefiklerin Ankara ile siyasi ihtilaftaki tansiyonu daha da tırmandırmak istediği görüşünde değilim Ve görünen o ki Türkiye müttefiklerin öteki tehditlere odaklanmalarını ya da öbür kimi bahisleri daha öncelikli olarak görmelerini kendisi için bir fırsat olarak görüyor
Ankara YPG’yi PKK’nın Suriye uzantısı olarak görüyor ve ABD’nin YPG’yi IŞİD ile uğraşta önemli müttefik olarak değerlendirmesinden rahatsız Suriye’ye askeri harekatını da terörle çaba ile gerekçelendiriyor
Bu IŞİD ile çaba gayesiyle operasyonel maksatlarla girişilen bir alakaydı Öbürleri üzere verilen gereç takviyesini diğerlerine satmadılar da kaçmadılar da Yıllar içinde de alandaki Kürt milisler ile Amerikan askerleri ortasında alanda işleyen bir işbirliği formu oluştu Bunun da siyasi sonuçları oldu ve Ortadoğu’daki Kürtlere sempati duyulmasına yol açtı Amerikalı karar alıcıları için bu yönelim Türkiye ile alakalar bağlamında değerlendirilmedi o an Türkiye ile münasebetlerden daha öncelikli bir tehdit ile uğraş kelam konusuydu Suriye’de alanda operasyonel emelli alınmış bir karardı
Türkiye’deki bir çok siyasetçi ve uzman ABD’nin bölgedeki siyasetlerine kuşkuyla bakıyor ABD’nin YPG’ye SDG’ye verdiği dayanakla aslında bir Kürt devleti özerk bir yapı kurmak istediğini lisana getiriyor Size nazaran ABD bölgede bir Kürt devleti kurmak istiyor mu
Ben bunun katiyetle gerçek olmadığından eminim Hiç bir Amerikan idaresi zati istikrarsız bir bölgeyi daha da istikrarsızlaştıracağı açık bir süreçten bölgede bir Kürt devletinin inşasından yana olmaz Ben bunun masada dahi olmadığına inanıyorum Ne bu türlü bir emel vardı ne de bu türlü bir maksadın olması mümkün Ancak bakın ülkelerin müttefik olmaları işbirliğine dayanan güçlü bir ilgiye sahip olmaları ancak birebir vakitte da görüş ayrılıklarının olması ve son derece tartışmalı adımlar atmaları mümkün Bunun örnekleri var ABD YPG’yi destekliyor Türkiye Rusya’dan S 400 satın aldı Çok uzun bir liste yapabiliriz lakin tüm bunların üstünde her iki ülkenin ortak çıkarı NATO’nun zayıflatılmamasıdır
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı ile başlayan süreci bazıları yeni bir soğuk savaş devri olarak nitelendirirken kimi uzmanlar besin krizi global iktisatta yaşanan derin sarsıntılara da dikkat çekerek adeta üçüncü dünya savaşının eşiğinde olduğumuz ihtarında bulunuyor Siz bu devri nasıl tanımlıyorsunuz ve Türkiye’nin bu devirde kendini nasıl konumlandırdığını düşünüyorsunuz
Mutlaka bir soğuk savaşın içindeyiz Sıcak savaş riskinin bulunduğu bir soğuk savaştayız Hatta birebir vakitte bir kaç soğuk savaşın içindeyiz Rusya ile bir soğuk savaştayız farklı bir nitelik taşısa da Çin ile bir soğuk savaştayız İran üzere daha küçük ölçekli ülkelerle de soğuk savaştayız Soğuk savaş her an sıcak savaşa dönebilir Buna Rusya rejiminin acımasızlığı da yol açabilir kazaen de sıcak savaşın fitili ateşlenebilir Fakat gerçek şu Rusya kaynaklı sıcak savaş riski Karadeniz ya da Baltıklarda çok temelli bir biçimde artmış durumda İşte bu gelişmeler nedeniyle Türkiye herkes üzere riskleri çok düzgün hesaplamak durumunda Daha nitelikli güvenlik için müttefiklerimize karşı daha hoşgörülü olmak zorundayız Türkiye ittifak içinde en tehlikeli bölgeyle çevrilmiş durumunda müttefiklerin çoğunluğundan daha büyük risklerle karşı karşıya Bu nedenle Türkiye’nin ittifak içindeki pozisyonunun sorgulanmasına yol açacak her şeyden kaçınılmalı ve ne yazık ki bu son kriz tam da tersine hizmet ediyor Bu tavrı Türkiye için gün geçtikçe daha büyük değer kazanan müttefikleri ile ilgilerini baltalıyor
