Sovyetler Birliği’nin son önderi Mihail Gorbaçov 91 yaşında hayatını kaybetti Yaptığı ıslahatlarla Soğuk Savaş’ı bitiren Başiktaş travesti Gorbaçov 20’nci yüzyılın en kıymetli siyasi figürlerinden biriydi
Gorbaçov Türkiye açısından daha çok 1995 te vazifesini bırakmasının akabinde yaptığı bir ziyaret sırasında ODTÜ öğrencileri tarafından protesto edilmesi ile biliniyor Sovyetlerin Başiktaş travestileri son başkanı olarak tarihe geçen Gorbaçov sosyalist bir devlet nizamının yıkılışına yol açtığı gerekçesiyle Türkiye’deki sosyalist bölümlerce eleştirilmeye devam ediliyor
Türkiye nin eski Moskova Büyükelçilerinden Halil Akıncı ise Sovyetler Birliği Travesti Başiktaş ni dağılmasının tek başına Gorbaçov un yapıtı olmadığını bunun 70 lerden itibaren ülke iktisadının bozulmasıyla ortaya çıkan bir süreç olduğunu kaydediyor
1975 1978 ortasında başkatip 1989 1994 ortasında elçi müsteşar olarak Sovyetler in iki farkı periyoduna ve çöküşüne yakın tanıklık eden Akıncı 2008 de bu sefer Rusya Federasyonu na büyükelçi atanmasıyla iki farklı sistemi karşılaştırabilen bir isim
1970 li yılların ortalarında Sovyetler Birliği nin KGB uygulamaları üzere farklı nedenlerle diplomatlar için çok cazip sayılmadığını ve kendisinin birinci misyonuna istekli olarak gittiğini anlatan Akıncı 70 li yılların ortasını Soğuk Savaş ın en soğuk zamanı olarak betimliyor Sovyetler’in o periyotta bir çeşit diktatörlük sayılabileceğini fakat öteki taraftan halk için çok canlı bir bilinmeyen haberleşme sistemi bulunduğunu anlatıyor
Akıncı 70 li yılları şöyle aktarıyor
Sovyetler in ekonomik performansı 1940 lar ya da 1950 60 ortası üzere değildi Halkın tüketim talepleri karşılanamıyordu Bir yandan uzaya gidiliyordu başka yandan yumurta kuyrukları vardı Bunlar pek sabredilecek şeyler değildi Halk artık tüketim istemeye başlamıştı
Akıncı Gorbaçov un gayesi sosyalizmi yıkmak değildi
Emekli Büyükelçi Akıncı 1989 da yine Moskova ya geldiğimde ise bıraktığım üzere olmadığını gördüm diyerek küçük çaplı da ola yapılan şovlardan ya da seçim sonuçlarından değişen birtakım şeylerin olduğunun gözlemlenebildiğini liberal bir havanın hissedilmeye başlandığını lakin Sovyet beşerinin tekrar de ürkek olduğunu belirtiyor
1985 Mart’ında Sovyetlerin seçkinleri tarafından Komünist Parti’nin Genel Sekreteri olarak seçilen Gorbaçov bürokrasiyi azaltmak ve yolsuzluğu bitirmek için açıklık glasnost ve tekrar yapılanma perestroyka siyasetlerini uygulamaya koymuştu
Ne her şey Gorbaçov un yapıtıydı ne de her şey Gorbaçov un kabahatiydi diyen Akıncı 1970 lerden itibaren Sovyetler in ekonomik büyümesinin durduğuna lakin askeri harcamaların kısılamadığına işaret ediyor Akıncı kelamlarını şöyle sürdürüyor
Baktılar ki merkeziyetçilik çok şeye mahzur oluyor ekonomik açıdan ademi merkeziyetçiliğe gidelim dediler Ekonomik bölgeleri vardı zati biraz daha özerk olsunlar istediler Lakin bu hareket karşıt sonuç verdi Yani ekonomik alanda yapılmak istenen ademi merkeziyetçilik siyasi ademi merkeziyetçiliğe yol açtı o da disiplini ortadan kaldırdı
Akıncı Gorbaçov un emeli sosyalizmi yıkmak değil daha sağlam bir hale getirmekti diyerek lakin sonunda sosyalizmin yıkıldığını ve Sovyetler in dağıldığını hatırlatarak Glasnost siyaseti ile sosyalizmin bir cazibesi olmadığının anlaşıldığını belirtiyor
Sovyetler Batı nın vermediği teknolojiyi sağladı
Peki Gorbaçov un uyguladığı siyasetlerle Sovyetler in dağılmasının Türkiye açısından ne üzere tesirleri oldu
Sovyetler Birliği periyodunda Türkiye ile bağların NATO üyeliği üzere farklı nedenlerle değerli görüldüğünü ve birtakım alanlarda Batı ülkelerinin vermediği teknolojinin bu sayede Sovyetlerden alındığını söyleyen Akıncı demir çelik üzere alanlardaki ağır sanayi atılımlarının de Sovyetler periyodunda yapıldığını aktarıyor
Akıncı siyasi bakımdan da Sovyetler in varlığının yani çift kutuplu bir dünyanın Türkiye yi Batıya karşı biraz daha bağımsız hale getirdiğini söyleyerek Sovyetler Birliği nin yıkılmasıyla bu istikrarın değiştiğini ve ABD nin tesirini tüm dünyada artırdığına dikkat çekiyor
Öte yandan Sovyetler in dağılmasıyla Türk Cumhuriyetleri bağımsız oldu bu bizim rüyamızdı diyen Akıncı bu cumhuriyetlerle bağlantıların geliştirilmesi için kurulan Türk Konseyi nin 2010 2014 ortasındaki devrinde başkanlık vazifesini üstlendi
Sovyetler in dağılmasının akabinde 1992 yılında başlatılan görüşmelerle kurulması kararlaştırılan Kurul Türkiye nin yanı sıra Türkiye ile lisan birliği olan Güney Kafkasya’da Azerbaycan Orta Asya’da Kazakistan Özbekistan Türkmenistan ve Kırgızistan’ı içeriyor
Başlamış Özal Gorbaçov ile görüşememişti
Gorbaçov lu yılları SSCB de gazeteci olarak takip eden Cenk Başlamış da 1989 da gittiği vakit Sovyet idaresinin Türkiye yle çok da ilgili olmadığını aktarıyor
Gorbaçov birkaç defa dışında misyon yaptığı periyotta Türkiye nin ismini anmadı diyen Başlamış devrin cumhurbaşkanı Turgut Özal ın Moskova ya geldiğini fakat Gorbaçov la görüşemeden döndüğünü de aktarıyor
Başlamış Türkiye ye olan bu temkinli bakışın TBMM den geçmeyen 2003 Irak tezkeresine kadar devam ettiğini belirtiyor
Gorbaçov un vazifesini bırakmasının akabinde Türkiye ile daha yakın bağlar kurmayı tercih ettiğini söyleyen Başlamış bir dizi konferans için 1990 ların ikinci yarısında Türkiye ye geldiğini anımsatıyor
Gorbaçov 2015 yılında Anadolu Ajansı na yaptığı açıklamada Türkiye Rusya ortasındaki ilgilerin geliştirilmesi gerektiğini söylerken Türkiye ye bakışını şu sözlerle aktarıyor
SSCB Komünist Partisi Stavropol Kent Komitesi Sekreteri olduğum devirde Türkler Stavropol’de bir binayı restore ediyorlardı Onların ortaya koyduğu iş beni çok şaşırtmıştı çok yeterli inşaatçı ve ustalardı Daha sonra birçok iş yaptılar Onlarla sıkı arkadaşlık kurduk Birçok kere Türkiye’de bulundum Türkler çok sıcak bir millet kimi eksiklikleri var fakat kimin yok ki
